Columns en Nieuwsbrieven

                                                              …en de antwoorden

Siebold Hartkamp

Ik weet het nog zo niet, maar ik heb het idee dat wanneer mijn zoons mij zouden vragen waarmee ik me tegenwoordig zoal bezig hou en ik zou melden dat ik een column ging schrijven voor de website van “FC Sneek”, ze me gepuzzeld zouden aankijken. Met zo’n gezicht van wat-verzint-die-gek-nu-weer?

Ze zijn seizoenkaarthouder van Ajax, voordien van FC Cambuur. Maar ook als ik aan de grap een eind zou maken en onthullen dat dat “FC” voor Filosofisch Café staat, zouden ze misschien wel opgelucht maar toch nog wat sceptisch blijven: ging Pappa nu gestructureerd nadenken – en was-ie daar misschien ook wat laat mee?

Wat is dat eigenlijk, ‘ Filosoof’? Het maakt verschil of ze van iemand zeggen ‘ hij is filosoof ‘ of ‘ hij is een filosoof’.Het lidwoord is kennelijk van doorslaggevend belang – maar dat leerden we dezer dagen al: Ukraine is iets principieel anders dan  ‘de’  Ukraine. Het eerste is een staat, het tweede een landsdeel. Zonder lidwoord is ‘Filosoof’ een discipline, mèt lidwoord een karaktereigenschap. Als ze op school van je zeiden dat je ‘ een beetje een filosoof was ‘ dan vonden ze je hoogstens wel aardig. Maar ze kozen je nooit voor het voetbalelftal. Ja, je mocht op doel als ze iemand tekort kwamen. Of op de jassen passen.

Dankzij de creatievelingen van Silicon Valley zijn het gouden tijden voor wie nieuwsgierig, gretig en kritisch is. Er hebben nog nooit zoveel feiten en feitjes voor zovelen zo onder handbereik gelegen. Letterlijk: als ik een artikel aan het lezen ben kan ik met een enkele toets of veeg op de I-pad die naast me ligt de persoon plaatsen die dat schrijft, de stad waar hij het over heeft, de auteurs die hij noemt – desgewenst met bibliografie en afbeelding. Terwijl ik in mijn luie stoel blijf zitten, komen feiten, feitjes, bronnen, tijdbogen bij me langs. Alles is letterlijk “in the air” en ik kan het zo plukken vanuit mijn stoel. Essentieel is wel dat wetenschap en journalistiek het web scherp houden.

Het enige dat ik moet doen is de goede vragen stellen – tevens het begin van iedere filosofie. Soms helpt het apparaat me beminnelijk: “…bedoelt U soms……”

Natuurlijk zijn we met die brede toegankelijkheid van een overstelpende hoeveelheid kennis nog niet bij de echte Vragen. Laat staan bij de Antwoorden.

Maar het helpt wel. Stel je nu eens voor dat we het eens zouden worden over de feiten? Dat is toch een leuk beginnetje van ieder filosofisch gesprek?

Overigens: datzelfde apparaat dat mij al die kennis verschaft vanuit mijn luie stoel – en mij en passant via een leuk “Appje” zojuist ook nog verteld heeft naar welke muziek ik zat te luisteren – houdt me ook op de hoogte van de activiteiten van het Filosofisch Café. Van FC Sneek dus.

Sjaak Kloppenburg, filosoof

Als we geboren worden, weten we niet hoe we moeten leven, als we oud zijn, weten we niet hoe te sterven. De vraag ‘hoe te leven?’ vereist steeds opnieuw een antwoord. In ons leven doorlopen we allerlei fasen, dus de vraag blijft actueel, ook omdat we het gevoel hebben dat een definitief antwoord uitblijft. Veel levensfasen komen en gaan als vanzelf, we leren van ervaringen en stoten ons niet aan dezelfde steen. Toch ligt er vaak en meestal onverwachts ander gesteente dat we over het hoofd zien. De vraag ‘hoe te leven?’ doet zich daarom steeds weer gelden, soms tegen wil en dank. Je kunt het er dan bij laten, én je kunt erover nadenken.

Filosofiebeoefening is systematisch nadenken over het leven, het leven van jezelf en van anderen. Je zet de wereld even stil en je denkt, bij voorkeur met anderen, na over je wereldbeeld, je manier van denken, je levensvisie en -houding. Dat is wat filosofie ook betekent: systematisch en kritisch kijken naar hoe je denkt en handelt.

Het is wijs om zo af en toe even stil te staan bij de bron van het misverstand. De meeste vergissingen maken we door overijlde besluiten. En de dingen kunnen er weinig aan doen dat wij denken dat ze anders zijn dan ze zijn, om maar eens met Epictetus te spreken: ‘Het zijn niet de dingen zelf die ons van slag maken, maar onze denkbeelden erover’. Dat is het belang van filosofie: je eigen denkbeelden beter begrijpen met als doel er minder door van slag te raken.

Filosofie is de behoefte om te weten wat er  te weten valt, je meer logisch en begrijpelijk voor jezelf en anderen te kunnen uitdrukken en een helder beeld te krijgen van jouw en andermans leven. Kortom, filosofie is oefenen in abstract denken zonder het contact met het dagelijks leven te verliezen.

Hans Koppen

Tsjeard is een ervaringsdeskundige. Tap, fles en bar hebben geen geheimen voor hem. Cafés, zo legt hij mij uit, zijn er in Sneek in soorten en maten. Voor jongeren, voor arbeiders, voor nachtbrakers, bierzuipers en whiskydrinkers, voor watersporters, voor èchte Snekers en voor vreemden. Keus genoeg! Waarom moet er dan nog een café bij? Sneker cafés staan trouwens literair uitstekend bekend, dat weet ik toch wel? En hij citeert voor mij drs. P: ‘Toch is het van oudsher hier dagelijks vol, het speelde in talloze levens een rol. De insiders weten waarover ik spreek, een dierbaar cafeetje in Sneek.’ En begrijpt hij goed dat het een filosofisch café wordt? Van het woord filosoof krijgt hij als gewoon mens al brandende dorst. In de Bibliotheek van Sneek? Een café tussen al die boeken daar? Gekker moet het niet worden. Nee, het lijkt hem niks, zo’n wijsgerenkroeg. Stel je voor zeg: denken in plaats van drinken. Dat is aan hem niet besteed! Veel geluk ermee!

Jammer! Een filosofisch café kan zo leuk zijn, zoveel méér opleveren dan een kater. Waarom zouden gewone, en ongewone, Snekers het Filosofisch Café Sneek bezoeken? Niet om daar te zien hoe denkwetenschappers met elkaar op de vuist gaan over problemen die alleen zij doorgronden, of om vakfilosofen te horen debatteren over exotische kwesties die ver verwijderd zijn van het dagelijkse leven. Daar is het Filosofisch Café niet voor. Dat café is juist bedoeld voor het genoegen dat sámen nadenken oplevert, doorgaans over zaken waar iedereen mee te maken heeft. Het Filosofisch Café wil bezoekers in staat stellen om te horen hoe anderen denken over vragen op het gebied van werk, levensbeschouwing en zingeving. Hen in contact brengen met inspirerende sprekers over politiek, samenleving en cultuur. Het belangrijkste is dat de cafélezingen en discussies de deelnemers prikkelen tot een gevoel van verwondering en verrassing over wat ze horen, om zichzelf vervolgens de vraag te stellen: ’… en wat vind ik daarvan?’ Juist, dáár gaat het om! Dat de cafégangers gedachten opdoen, ideeën ontwikkelen en tot eigen standpunten komen. Het gaat om het plezier in zèlf denken. Om verder kijken dan het hier en nu. En dat binnen de muren van een café dat een veilige, gezellige omgeving biedt, desgewenst met een drankje onder handbereik, en waar ieder tot zijn recht komt. Het zou mooi zijn als de cafébezoekers zich laten inspireren door de Franse filosoof, historicus en schrijver Ernest Renan (1823-1892) die ooit heeft gezegd: ‘Hoe meer ik erover denk, des te meer ben ik overtuigd dat de hele wijsbegeerte neerkomt op een goed humeur.’ De deelnemers wat te denken geven en ze een goed humeur bezorgen – een mooie taak voor het Filosofisch Café Sneek, lijkt mij.