Nieuwsbrief 8, november 2014

1. Uitnodiging voor het Filosofisch Café Sneek op maandag 24 november.

Op maandagavond 24 november wordt drs. H. Apotheker, burgemeester van Súdwest-Fryslân en ervaren overheidsbestuurder, onder de titel Besturen is filosofie in actie. Over openbaar bestuur en waarden bevraagd over de morele grondslagen van het openbaar bestuur. Tijdens de bijeenkomst worden, in de vorm van een vraaggesprek tussen drs. Hayo Apotheker en Hans Koppen, vraagstukken aan de orde gesteld die te maken hebben met de morele grondslagen van het openbaar bestuur en hoe die grondslagen zich verhouden tot filosofie en levensbeschouwing. Al het besturen, zo zal blijken, grijpt uiteindelijk terug op wijsgerige inzichten en overtuigingen – vandaar ook de titel besturen is filosofie in actie. Gesproken zal worden over de vraag wat waarden zijn, welke waarden de heer Apotheker zèlf aanhangt en hoe zijn persoonlijke waarden doorwerken in zijn functie van overheidsbestuurder. Hoe gaat hij als burgemeester in concrete vraagstukken om met waarden die onderling conflicteren? Ook zal worden gesproken over waarden waar de Nederlandse overheid van uitgaat, en waarom het noodzakelijk is om die opnieuw te doordenken als we letten op de uitdagingen en ontwikkelingen waar we als samenleving voor staan. Wat betekenen, bijvoorbeeld, het integratievraagstuk, zorg voor ouderen en hulpbehoevenden, en de opkomst van de sociale media voor het lokaal bestuur? Hebben overheid en bestuurders ethische idealen wat dat aangaat, waarop zijn die gefundeerd en hoe wil men die waarmaken? Wat te denken van schaalvergroting en bedrijfsmatig werken door de overheid? Zijn burgers ‘klanten’, of is dit doorgeschoten neoliberale managementpraat? Na de pauze kunnen de aanwezigen met de heer Apotheker in discussie gaan.

De bijeenkomst vindt plaats in Bibliotheek Sneek, Wijde Noorderhorne 1, en vangt aan om 20.00 uur. Ontvangst vanaf 19.30 uur. Entree € 7,00 (inclusief koffie/thee in de pauze. Fris, wijn en bier € 1,50). Vooraf aanmelden is niet mogelijk. Wel geldt: vol = vol. Enige dagen voor de bijeenkomst ontvangt u nog een herinneringsmailtje.

2. Filosofisch Café Sneek-cursus ‘Moderne Filosofie’

De FCS-cursus ‘moderne filosofie’ door Sjaak Kloppenburg is op 5 november van start gegaan met de maximale 25 deelnemers. Er staan zelfs nog enige geïnteresseerden op de wachtlijst. Een succes dus! Het is nog niet zeker of er een herhaling van deze cursus wordt georganiseerd. Sjaak zal het te zijner tijd laten weten.

3. Werkgroep Filosofisch Café Sneek

Onze oproep in de vorige Nieuwsbrief om de FCS-organisatie te komen versterken heeft resultaat gehad. Verscheidene belangstellenden hebben gereageerd. Daar zijn wij heel blij mee. Zij zullen gaan participeren in de nieuwe Werkgroep Filosofisch Café Sneek. Sinds het FCS in april 2013 zijn deuren opende bezochten gewoonlijk zo’n 50 tot 60 mensen, met 110 bezoekers als uitschieter, de FCS bijeenkomsten. Nu het FCS kennelijk een eigen plaatsje in het culturele leven van Súdwest-Fryslân heeft verworven eindigt de experimenteer- en opbouwperiode van het Café. Hans Koppen stapt daarom per 1 december a.s. uit de organisatie. Voor inhoudelijke activiteiten blijft hij desgewenst beschikbaar (zie item 4). Medeorganisator Sjaak Kloppenburg gaat samen met de Werkgroep verder met de uitbouw van het FCS. Informatie over de personele samenstelling van de Werkgroep en de taakverdeling daarbinnen volgt.

4. Filosofisch Café Sneek-cursus ‘Het ervaren van ruimte, plaats en tijd’

(Herhaalde aankondiging, laatste kans om in te schrijven!) Wat is ruimte, wat is (een) plaats en wat is tijd? Hoe beleven wij die verschijnselen? Zonder besef van die fenomenen kunnen we als mens niet leven. Aan wat wij via onze zintuigen van onze omgeving ervaren kennen wij een eigen betekenis toe, die echter sterk cultureel bepaald is. De filosofie helpt ons om onze ervaringen met tijd en ruimte te begrijpen. In maart 2015 houdt dr. Hans Koppen een cursus van twee bijeenkomsten over het onderwerp ‘Het ervaren van ruimte, plaats en tijd’. Centraal staan lezing en bespreking van tekstfragmenten die in de vorm van een reader vooraf ter beschikking zullen worden gesteld. Onder meer komen aan de orde de gedachten van de Duitse filosoof Martin Heidegger (1889-1976) over ruimte, de denkbeelden van de Amerikaanse geograaf Yi-Fu Tuan (1930) over plaatsen en wat plaatsen voor mensen kunnen betekenen, en de inzichten van de Franse filosoof Henri Bergson (1859-1941) over het ervaren van de tijd. De bijeenkomsten worden gehouden op de donderdagen 12 en 26 maart 2015 van 9.30 – 11.00 uur in De Poort, Oude Koemarkt 20, 8601EK te Sneek. De kosten bedragen € 12,50 voor de twee bijeenkomsten (incl. reader). Het minimum aantal deelnemers is 8, het maximum 15. Graag aanmelden door vóór 1 december 2014 een mailtje met naam, postadres en telefoonnummer te zenden naar filosofischcafesneek@gmail.com .

5. Column

De nieuwe column op onze FCS-website, Over de heersende en de dienende waarheid, is dit keer geschreven door Hans Koppen. Klik hier voor de column

6. Vooruitblik

Voor de rest van het seizoen 2014 – 2015 zijn in het Filosofisch Café Sneek de volgende bijeenkomsten geprogrammeerd:

– dinsdag 10 februari 2015: prof. dr. René Boomkens (filosoof, Universiteit van Amsterdam), ‘Erfenissen van de Verlichting’.

– maandag 13 april 2015: Stand-up filosoof Ronald Hünneman.

7. Verwijderen emailadres?

Stelt u geen prijs meer op toezending van onze Nieuwsbrieven en wilt u dat uw mailadres verwijderd wordt uit het adressenbestand van Filosofisch Café Sneek? Dan graag even een mailtje met die wens naar filosofischcafesneek@gmail.com , en we vallen u niet meer lastig.

Tot ziens in het Filosofisch Café Sneek!

Hans Koppen en Sjaak Kloppenburg

Organisatoren Filosofisch Café Sneek filosofischcafesneek@gmail.com

Bezoekt regelmatig www.fcsneek.nl

Column 5: “Over Waarheid”

Over de heersende en de dienende waarheid…

Hans Koppen

Steeds enthousiaster werd de mensenmassa, alsmaar uitzinniger. Op 18 februari 1943 sprak nazi-propagandaminister Joseph Goebbels in het Sportpalast te Berlijn een kolkende menigte toe. Via de radio bereikte hij nog miljoenen toehoorders méér, thuis en in Duitse legerkampen verspreid over geheel Europa. Goebbels stond die dag voor de moeilijke taak om duiding te geven aan de val van Stalingrad, twee weken eerder. Voor het eerst was de overwinning van Hitler minder zeker, uiterste inzet en opoffering moesten dus gevraagd worden. ‘Ik wil mijn betoog daarom ook uitrusten met alle heilige ernst en open vrijmoedigheid die dit uur van ons vraagt. Het in het nationaalsocialisme opgevoede, geschoolde en gedisciplineerde Duitse volk kan de volle waarheid verdragen!’ schreeuwde Goebbels en hij riep zijn gehoor op tot ‘de totale oorlog’. [Stormachtig geroep door het publiek: Ja!, Ja!, Ja! Krachtig applaus]. Als ik die redevoering nu teruglees, huiver ik. Goebbels sprak over veel, maar zeker niet over de waarheid, laat staan over de volle waarheid. Misschien over zijn waarheid, en waarschijnlijk ook dat niet eens.

Goebbels had het over, wat ik noem, de heersende waarheid. De waarheid van de macht, van het dogma, van het gelijk hebben. De waarheid van zó is het. De waarheid van de eenheid. Wie anders denkt dan de voorgeschreven leer, de voorgeschreven waarheid, is fout! Hoe anders is de opvatting over waarheid als niet iets dat duidelijk is, voorgehouden of voorgeschreven, maar als iets wat ontdekt moet worden, wat zich onthult en aan het licht komt, en wel door het handelen en spreken van de mens zèlf. Het is de opvatting dat ieder mens zijn of haar eigen waarheid laat gebeuren – waarmee wordt erkend dat er niet één waarheid bestaat. Ieder mens brengt zijn eigen waarheid voort. De filosoof Gadamer heeft gezegd: filosoferen is erkennen dat de ander óók gelijk kan hebben. De waarheid is als de iriserende weerschijn van een olievlek in het water, of van een woerdenkop, van een pauwenoog: de kleur hangt af van hoe je ernaar kijkt. Dezelfde olievlek kan tientallen kleuren aannemen, het is maar hoe je je hoofd houdt. Dat kan betekenen: de ander heeft gelijk, en ik niet – of andersom. Maar het kan ook inhouden: we hebben beiden gelijk. Hier spreken we van de waarheid als proces, als de handeling die waarheid voortbrengt en aan de verborgenheid onttrekt. Ik noem het de dienende waarheid. De waarheid van de relativering van standpunten, van het tentatieve, van het subjectieve en het toeval. Waarheid als onzekerheid en pluraliteit.

Persoonlijk voel ik mij bij deze waarheidsopvatting het meeste thuis. Het opmerkelijke nu is dat deze opvatting van waarheid als onverborgenheid, die mede door de mens in het licht treedt, uit de pen komt van Martin Heidegger (1889-1976), Duits filosoof van beruchte moeilijkheidsgraad, en dat deze Heidegger prominent lid was van dezelfde nazipartij als propagandaminister Goebbels. Rare jongens, die Duitsers!

Nieuwsbrief 7, september 2014

Uitnodiging Filosofisch Café Sneek, dinsdag 7 oktober

Op dinsdag 7 oktober houdt verpleeghuisarts en filosoof Bert Keizer een lezing over zijn boek Tumult bij de uitgang met als titel: “Lijden, lachen en denken rond het graf”

‘Het ergert mij dat ik nergens heen ga na de dood, terwijl me dat wel was toegezegd’, zegt Bert Keizer. Sinds zijn eerste boek Het refrein is Hein is Bert Keizer zelf een flink eind opgeschoven richting graf, maar dat weerhoudt hem er niet van zo getrouw mogelijk verslag te doen van wat we allemaal denken, hopen, vrezen, overwegen en idioot vinden rond de sterfelijkheid van de mens. In zijn werk als verpleeghuisarts ontmoet hij dagelijks patiënten, collega’s, zieken, filosofen, verpleegkundigen, schrijvers, dichters, doodgravers, warhoofden, predikers, wijzen en een enkele schurk. Het verlossende van Tumult bij de uitgang is dat Keizer ondanks de ernst van zijn thema nooit vergeet te lachen. Hoewel we onze uiteindelijke bestemming, de dood, als een loden kogel met ons mee slepen, vindt hij enige opluchting in de gedachte dat we zonder dit blok aan ons been zouden wegzweven in betekenisloosheid. Op even komische als stijlvolle wijze blijft Keizer doordrongen van het besef dat onze sterfelijkheid het beste medicijn is om het leven draaglijk te houden.

Bert Keizer (1947) is arts, filosoof en schrijver. Vanaf 1968 studeerde hij eerst filosofie in Engeland, later geneeskunde in Amsterdam. Hij werkt als verpleeghuisarts. In 1994 bracht hij zijn eerste boek uit onder de titel ‘Het refrein is Hein’, verder publiceerde hij essays en filosofisch en medisch georiënteerde boeken. Bert Keizer schrijft voor het artsenblad Medisch Contact en voor Trouw.

Versterking organisatie Filosofisch Café Sneek

De organisatoren van het Filosofisch Café zouden graag in contact komen met mensen die verantwoordelijkheid willen dragen voor de organisatie van het Filosofisch Café Sneek. U hoeft geen filosoof te zijn, bereidheid om organisatorisch en bestuurlijk de handen uit de mouwen te steken is voldoende. Wie wil zich inzetten om met een betrokken en enthousiast ploegje mensen het Filosofisch Café Sneek verder uit te bouwen? Neem voor informatie en/of aanmelding s.v.p. contact op met Sjaak Kloppenburg (kloppenburg@kpnplanet.nl; 0513-411907)

Filosofisch Café Sneek-cursus ‘Moderne Filosofie’

De aangekondigde cursus ‘moderne filosofie’ door Sjaak Kloppenburg zal worden gehouden op de woensdagen 5, 12, 19 en 26 november a.s. van 9.30 uur tot 11.30 uur in het fraaie gebouw van Poort 20, Oude Koemarkt 20 in Sneek. De cursus bouwt voort op de introductiecursus filosofie. We maken kennis met de meer recentere stromingen en gaan in op de actualiteit van ons bestaan. Dit betekent dat thema’s als vrijheid, verantwoordelijkheid, ethiek, moraal en communicatie aan de orde komen. Filosofen als Friedrich Nietzsche, Ludwig Wittgenstein, Jean-Paul Sartre, Jürgen Habermas, Hannah Arendt, Charles Taylor, Martha Nussbaum en Peter Sloterdijk passeren de revue. Kosten van de gehele cursus (vier bijeenkomsten) bedragen € 20 per persoon. Het accent ligt op wat de filosofie voor ons in het dagelijks leven kan betekenen en dus zal de stof niet abstract/academisch wordt aangeboden, wel concreet en specifiek. Voor degenen die zich vooraf of achteraf verder willen verdiepen in de te behandelen filosofische stof, wordt het boek ‘Filosofen van deze tijd’ van Maarten Doorman & Heleen Pott (ISBN 90-351-2108-2) aangeraden. Voor de cursus is het lezen van dit boek geen noodzaak. Er zijn nog slechts enkele plaatsen beschikbaar. Aanmelden voor 1 oktober a.s. via een mail met naam en telefoonnummer naar filosofischcafesneek@gmail.com

Filosofisch Café Sneek-cursus ‘Het ervaren van ruimte, plaats en tijd’

Wat is ruimte, wat is (een) plaats en wat is tijd? Hoe beleven wij die verschijnselen? Zonder besef van die fenomenen kunnen we als mens niet leven. Aan wat wij via onze zintuigen van onze omgeving ervaren kennen wij een eigen betekenis toe, die echter sterk cultureel bepaald is. De filosofie helpt ons om onze ervaringen met tijd en ruimte te begrijpen. In maart 2015 houdt dr. Hans Koppen een cursus van twee bijeenkomsten over het onderwerp ‘Het ervaren van ruimte, plaats en tijd’. Centraal staan lezing en bespreking van tekstfragmenten die in de vorm van een reader vooraf ter beschikking zullen worden gesteld. Onder meer komen aan de orde de gedachten van de Duitse filosoof Martin Heidegger (1889-1976) over ruimte, de denkbeelden van de Amerikaanse geograaf Yi-Fu Tuan (1930) over plaatsen en wat plaatsen voor mensen kunnen betekenen, en de inzichten van de Franse filosoof Henri Bergson (1859-1941) over het ervaren van de tijd. De bijeenkomsten worden gehouden op de donderdagen 12 en 26 maart 2015 van 9.30 – 11.00 uur in De Poort, Oude Koemarkt 20, 8601EK te Sneek. De kosten bedragen € 12,50 voor de twee bijeenkomsten (incl. reader). Het minimum aantal deelnemers is 8, het maximum 15. Graag aanmelden door vóór 1 december 2014 een mailtje met naam, postadres en telefoonnummer te zenden naar filosofischcafesneek@gmail.com .

Vooruitblik

Voor de rest van het seizoen 2014 – 2015 zijn in het Filosofisch Café Sneek voorlopig de volgende bijeenkomsten geprogrammeerd: – maandag (!) 24 november: interview en discussie met drs. Hayo Apotheker, overheidsbestuurder en eerste burger van de gemeente Súdwest-Fryslân over het thema: ‘Besturen is filosofie in actie. Over openbaar bestuur en waarden.’ – dinsdag 10 februari 2015: prof. dr. R. Boomkens (Filosoof, Universiteit van Amsterdam). – maandag 13 april 2015: Stand-up filosoof Ronald Hünneman.

Website en column

De website (www.fcsneek.nl) is weer bijgewerkt. De nieuwe column is geschreven door Sjaak Kloppenburg.

Tot ziens in het Filosofisch Café Sneek!

Hans Koppen en Sjaak Kloppenburg Organisatoren Filosofisch Café Sneek filosofischcafesneek@gmail.com

Column 4: Over “Ken Uzelf”

Over ‘Ken Uzelf’

Inzicht in je leven begint bij kennis over jezelf. ‘Ken Uzelf’ prijkte boven de tempel van Apollo, de plek waar de oude Grieken het Orakel van Delphi raadpleegden. Socrates gebruikte deze kernspreuk. Niet zozeer om het onbewuste tot klaarheid te brengen. De oorspronkelijke betekenis is namelijk: je moet je plaats kennen.

De kernspreuk heeft alles te maken met de juiste maat houden in de kosmische orde en je onthouden van hybris, zijnde de oervorm van het gebrek aan wijsheid, ijdelheid en mateloosheid. Talrijke voorbeelden van hybris zijn opgenomen in mythische verhalen. Op stichtelijke wijze gaat het over ons als stervelingen die zich aan hybris schuldigmaken. De grondslag is het verschil tussen mens en dier. Elk diersoort heeft kwaliteiten en eigenschappen die haar in staat stellen te overleven. Bij dieren is hybris per definitie uitgesloten want ze worden met harde hand geleid door hun instinct, dat geen enkele ruimte laat om van de eigen, natuurlijke plaats af te komen.

Mensen daarentegen bezitten een zekere vrijheid. Zij hebben het vermogen om hun natuurlijke plaats ver te overschrijden en daardoor zijn zij tot ernstige vormen van hybris in staat.In vergelijking met een dier zit de mens niet in een ‘instinctieve’ rol opgesloten en kan hij daardoor bij uitstek te ver gaan. Te ver, dat wil zeggen hij kan als het ware ‘de goden uitdagen’ en in extreme zin de gehele wereld bedreigen. De mens is het enige levende wezen dat vindingrijk is en daardoor in staat om tegen de natuur, inclusief zichzelf, in verzet te komen. Daarom loopt de Griekse mythologie over van verhalen die vertellen over ellendige straffen voor stervelingen die het lef hebben om de regels van wijsheid,die goden hen leerden,in twijfel te trekken.

Je moet je plaats kennen, gaat om eerbied en zorg voor de wereld, met alles erop en eraan. Telkens als de mens zich sterk genoeg waant om ver ‘uit zijn natuurlijke rol te stappen’, wordt hij als het ware met goddelijke hardhandigheid opnieuw zijn plaats gewezen. Dit is de oorspronkelijke betekenis van ‘ken Uzelf’.

Sjaak Kloppenburg, filosoof

Nieuwsbrief 6, april 2014

Het café is op reces Dit is de laatste nieuwsbrief van het FCS-seizoen 2013-2014. Na onze op dinsdag 8 april gehouden bijeenkomst is Filosofisch Café Sneek nu op reces. Het café gaat weer open op dinsdag 7 oktober als Bert Keizer zal spreken over zijn nieuwste boek ‘Lijden, lachen en denken rond het graf’. In de loop van september kunt u Nieuwsbrief 7 verwachten.

FCS-Cursus moderne filosofie Bij voldoende belangstelling (minimaal 12, maximaal 18 cursisten) zal Sjaak Kloppenburg de cursus ‘moderne filosofie’ geven. De cursus moderne filosofie bouwt voort op de eerder gegeven introductiecursus filosofie. We maken kennis met de meer recentere stromingen in de filosofie en gaan in op de actualiteit van ons bestaan. Dit betekent dat thema’s als vrijheid, verantwoordelijkheid, ethiek, moraal en communicatie aan de orde komen. Filosofen als Friedrich Nietzsche, Ludwig Wittgenstein, Jean-Paul Sartre, Jürgen Habermas, Hannah Arendt, Charles Taylor, Martha Nussbaum en Peter Sloterdijk passeren de revue. De cursus staat voor november 2014 op de agenda en wordt opgedeeld over vier blokken van elk twee uur. U kunt zich aanmelden via het emailadres Filosofischcafesneek@gmail.com

Vooraankondiging FCS-cursus ‘Het ervaren van ruimte, plaats en tijd’. Het is de bedoeling dat dr. Hans Koppen begin maart 2015 onder de vlag van Filosofisch Café Sneek een cursus van twee bijeenkomsten gaat verzorgen over het thema ‘Het ervaren van ruimte, plaats en tijd’. Centraal staan lezing en bespreking van tekstfragmenten die digitaal ter beschikking zullen worden gesteld. Méér informatie over de cursus (waaronder data, tijdstip, kosten en plaats van samenkomst) zal opgenomen worden in de Nieuwsbrief van september 2014. Dan wordt ook de mogelijkheid tot aanmelden geopend.

Verwijderen emailadres? Stelt u geen prijs meer op toezending van onze Nieuwsbrieven en wilt u dat uw mailadres verwijderd wordt uit het adressenbestand van Filosofisch Café Sneek? Dan graag even een mailtje met die wens naar filosofischcafesneek@gmail.com , en we vallen u niet meer lastig.

Continueren filosofisch café In de afgelopen periode hebben we genoten van zes boeiende filosofische avonden in het filosofisch café in de bibliotheek van Sneek. Er is, zo kunnen we nu met z’n allen vaststellen, behoefte aan deze vorm van gezamenlijk filosoferen. Daarom bereiden we met overtuiging en enthousiasme al weer het nieuwe seizoen 2014-2015 voor. Daarbij hoort ook het denken over en toewerken naar een meer formele structuur voor het filosofisch café, bijvoorbeeld in de vorm van een stichting. Zodra hierover meer bekend is, melden we dat.

Hans Koppen en Sjaak Kloppenburg Organisatoren Filosofisch Café Sneek filosofischcafesneek@gmail.com

Bezoekt regelmatig onze website http://www.fcsneek.nl/

Nieuwsbrief 5, maart 2014

Filosofisch Café Sneek Nieuwsbrief 5, Maart 2014

Uitnodiging

Op dinsdag 8 april spreekt dr. Hans Koppen over: ‘Ken Uzelve! Maar kan ik mijzelf wel kennen? ‘

De opdracht ‘Ken Uzelve’ was een inscriptie in de voorhof van de tempel van Apollo te Delphi. Deze opdracht geldt als een van de kroonjuwelen van de filosofie. Hans Koppen gaat na of het wel mogelijk is dat een mens zichzelf leert kennen. Hij bespreekt een aantal obstakels die het op intellectueel-kennende wijze verkrijgen van zelfkennis in de weg staan. Via het denken van de filosoof Immanuel Kant echter komt hij terecht in een wereld vol paradoxen: ogenschijnlijk onverenigbare tweedelingen. In de gespleten wereld waarin wij leven en denken, blijven wij mensen, tegen beter weten in, hopen op een ziel, op een zelf, op zelfkennis. Wij kùnnen onszelf niet kennen in onze fysieke wereld, maar blijven daar, in onze morele wereld, toch naar streven omdat wij anders bang zijn los te slaan van ons zingevend ankerpunt. Dit is geen kwestie van verstandelijk redeneren maar van schouwen, van onszelf ervaren. Het ervaren van ons eigen morele gevoel, onze morele wet – diep in ons. Zien en ervaren, dáár draait het om. Niet kèn, maar ervààr uzelf zou de filosofische oproep moeten zijn.

Dr. Hans Koppen (1949) is historisch-geograaf. Na een loopbaan in management en bestuur publiceert hij thans over historische en geografische onderwerpen. Op filosofisch gebied volgde hij het doctoraalbijvak cultuurfilosofie (VU, 1981). In zijn dissertatie ‘Het fenomeen van de geografische ervaring. Een fenomenologisch onderzoek naar opvattingen van filosofen en geografen over het ervaren van plaats en ruimte’ (RUG, 2012) bracht Hans Koppen geografische, filosofische en psychologische theorieën samen.

De bijeenkomst vindt plaats in Bibliotheek Sneek, Wijde Noorderhorne 1, en vangt aan om 20.00 uur. Ontvangst vanaf 19.45 uur. Entree € 5,00. Vooraf aanmelden is niet nodig. Wel geldt: vol = vol. Enige dagen voor de bijeenkomst ontvangt u nog een herinneringsmailtje.

Vooruitblik

Voor de rest van dit jaar zijn in het Filosofisch Café Sneek de volgende lezingen geprogrammeerd:

– dinsdag 7 oktober: drs. Bert Keizer: ‘Lijden, lachen en denken rond het graf.’

– maandag 24 november: drs. Hayo Apotheker: ‘Besturen is filosofie in actie. Over openbaar bestuur en waarden.’

Wie suggesties voor sprekers heeft is hierbij uitgenodigd ons dat te laten weten.

Website en column

Op onze website (www.fcsneek.nl) zult u, naast allerlei andere informatie, een nieuwe column aantreffen. Deze maand is de column geschreven door de heer Siebold Hartkamp.

Graag tot ziens in het Filosofisch Café Sneek!

Sjaak Kloppenburg en Hans Koppen, organisatoren Filosofisch Café Sneek: Filosofischcafesneek@gmail.com

Column 3: Over de vragen

…en de antwoorden

Siebold Hartkamp

Ik weet het nog zo niet, maar ik heb het idee dat wanneer mijn zoons mij zouden vragen waarmee ik me tegenwoordig zoal bezig hou en ik zou melden dat ik een column ging schrijven voor de website van “FC Sneek”, ze me gepuzzeld zouden aankijken. Met zo’n gezicht van wat-verzint-die-gek-nu-weer?

Ze zijn seizoenkaarthouder van Ajax, voordien van FC Cambuur. Maar ook als ik aan de grap een eind zou maken en onthullen dat dat “FC” voor Filosofisch Café staat, zouden ze misschien wel opgelucht maar toch nog wat sceptisch blijven: ging Pappa nu gestructureerd nadenken – en was-ie daar misschien ook wat laat mee?

Wat is dat eigenlijk, ‘ Filosoof’? Het maakt verschil of ze van iemand zeggen ‘ hij is filosoof ‘ of ‘ hij is een filosoof’.Het lidwoord is kennelijk van doorslaggevend belang – maar dat leerden we dezer dagen al: Ukraine is iets principieel anders dan ‘de’ Ukraine. Het eerste is een staat, het tweede een landsdeel. Zonder lidwoord is ‘Filosoof’ een discipline, mèt lidwoord een karaktereigenschap. Als ze op school van je zeiden dat je ‘ een beetje een filosoof was ‘ dan vonden ze je hoogstens wel aardig. Maar ze kozen je nooit voor het voetbalelftal. Ja, je mocht op doel als ze iemand tekort kwamen. Of op de jassen passen.

Dankzij de creatievelingen van Silicon Valley zijn het gouden tijden voor wie nieuwsgierig, gretig en kritisch is. Er hebben nog nooit zoveel feiten en feitjes voor zovelen zo onder handbereik gelegen. Letterlijk: als ik een artikel aan het lezen ben kan ik met een enkele toets of veeg op de I-pad die naast me ligt de persoon plaatsen die dat schrijft, de stad waar hij het over heeft, de auteurs die hij noemt – desgewenst met bibliografie en afbeelding. Terwijl ik in mijn luie stoel blijf zitten, komen feiten, feitjes, bronnen, tijdbogen bij me langs. Alles is letterlijk “in the air” en ik kan het zo plukken vanuit mijn stoel. Essentieel is wel dat wetenschap en journalistiek het web scherp houden.

Het enige dat ik moet doen is de goede vragen stellen – tevens het begin van iedere filosofie. Soms helpt het apparaat me beminnelijk: “…bedoelt U soms……”

Natuurlijk zijn we met die brede toegankelijkheid van een overstelpende hoeveelheid kennis nog niet bij de echte Vragen. Laat staan bij de Antwoorden.

Maar het helpt wel. Stel je nu eens voor dat we het eens zouden worden over de feiten? Dat is toch een leuk beginnetje van ieder filosofisch gesprek?

Overigens: datzelfde apparaat dat mij al die kennis verschaft vanuit mijn luie stoel – en mij en passant via een leuk “Appje” zojuist ook nog verteld heeft naar welke muziek ik zat te luisteren – houdt me ook op de hoogte van de activiteiten van het Filosofisch Café. Van FC Sneek dus.

Column 2: Nadenken over het leven

Sjaak Kloppenburg, filosoof

Als we geboren worden, weten we niet hoe we moeten leven, als we oud zijn, weten we niet hoe te sterven. De vraag ‘hoe te leven?’ vereist steeds opnieuw een antwoord. In ons leven doorlopen we allerlei fasen, dus de vraag blijft actueel, ook omdat we het gevoel hebben dat een definitief antwoord uitblijft. Veel levensfasen komen en gaan als vanzelf, we leren van ervaringen en stoten ons niet aan dezelfde steen. Toch ligt er vaak en meestal onverwachts ander gesteente dat we over het hoofd zien. De vraag ‘hoe te leven?’ doet zich daarom steeds weer gelden, soms tegen wil en dank. Je kunt het er dan bij laten, én je kunt erover nadenken.

Filosofiebeoefening is systematisch nadenken over het leven, het leven van jezelf en van anderen. Je zet de wereld even stil en je denkt, bij voorkeur met anderen, na over je wereldbeeld, je manier van denken, je levensvisie en -houding. Dat is wat filosofie ook betekent: systematisch en kritisch kijken naar hoe je denkt en handelt.

Het is wijs om zo af en toe even stil te staan bij de bron van het misverstand. De meeste vergissingen maken we door overijlde besluiten. En de dingen kunnen er weinig aan doen dat wij denken dat ze anders zijn dan ze zijn, om maar eens met Epictetus te spreken: ‘Het zijn niet de dingen zelf die ons van slag maken, maar onze denkbeelden erover’. Dat is het belang van filosofie: je eigen denkbeelden beter begrijpen met als doel er minder door van slag te raken.

Filosofie is de behoefte om te weten wat er te weten valt, je meer logisch en begrijpelijk voor jezelf en anderen te kunnen uitdrukken en een helder beeld te krijgen van jouw en andermans leven. Kortom, filosofie is oefenen in abstract denken zonder het contact met het dagelijks leven te verliezen.

Column 1: Het plezier van cafébezoek

Hans Koppen

Tsjeard is een ervaringsdeskundige. Tap, fles en bar hebben geen geheimen voor hem. Cafés, zo legt hij mij uit, zijn er in Sneek in soorten en maten. Voor jongeren, voor arbeiders, voor nachtbrakers, bierzuipers en whiskydrinkers, voor watersporters, voor èchte Snekers en voor vreemden. Keus genoeg! Waarom moet er dan nog een café bij? Sneker cafés staan trouwens literair uitstekend bekend, dat weet ik toch wel? En hij citeert voor mij drs. P: ‘Toch is het van oudsher hier dagelijks vol, het speelde in talloze levens een rol. De insiders weten waarover ik spreek, een dierbaar cafeetje in Sneek.’ En begrijpt hij goed dat het een filosofisch café wordt? Van het woord filosoof krijgt hij als gewoon mens al brandende dorst. In de Bibliotheek van Sneek? Een café tussen al die boeken daar? Gekker moet het niet worden. Nee, het lijkt hem niks, zo’n wijsgerenkroeg. Stel je voor zeg: denken in plaats van drinken. Dat is aan hem niet besteed! Veel geluk ermee!

Jammer! Een filosofisch café kan zo leuk zijn, zoveel méér opleveren dan een kater. Waarom zouden gewone, en ongewone, Snekers het Filosofisch Café Sneek bezoeken? Niet om daar te zien hoe denkwetenschappers met elkaar op de vuist gaan over problemen die alleen zij doorgronden, of om vakfilosofen te horen debatteren over exotische kwesties die ver verwijderd zijn van het dagelijkse leven. Daar is het Filosofisch Café niet voor. Dat café is juist bedoeld voor het genoegen dat sámen nadenken oplevert, doorgaans over zaken waar iedereen mee te maken heeft. Het Filosofisch Café wil bezoekers in staat stellen om te horen hoe anderen denken over vragen op het gebied van werk, levensbeschouwing en zingeving. Hen in contact brengen met inspirerende sprekers over politiek, samenleving en cultuur. Het belangrijkste is dat de cafélezingen en discussies de deelnemers prikkelen tot een gevoel van verwondering en verrassing over wat ze horen, om zichzelf vervolgens de vraag te stellen: ’… en wat vind ik daarvan?’ Juist, dáár gaat het om! Dat de cafégangers gedachten opdoen, ideeën ontwikkelen en tot eigen standpunten komen. Het gaat om het plezier in zèlf denken. Om verder kijken dan het hier en nu. En dat binnen de muren van een café dat een veilige, gezellige omgeving biedt, desgewenst met een drankje onder handbereik, en waar ieder tot zijn recht komt. Het zou mooi zijn als de cafébezoekers zich laten inspireren door de Franse filosoof, historicus en schrijver Ernest Renan (1823-1892) die ooit heeft gezegd: ‘Hoe meer ik erover denk, des te meer ben ik overtuigd dat de hele wijsbegeerte neerkomt op een goed humeur.’ De deelnemers wat te denken geven en ze een goed humeur bezorgen – een mooie taak voor het Filosofisch Café Sneek, lijkt mij.

Nieuwsbrief 4, februari 2014

Nieuwsbrief 4, Februari 2014

Uitnodiging

Op dinsdag 4 maart zal dr. Miriam van Reijen spreken over: ‘Spinoza’s actualiteit en de relevantie van zijn filosofie voor het dagelijks leven.’ In de lezing van Miriam van Reijen komen twee thema’s uit de filosofie van Benedictus de Spinoza (1632 – 1677) aan de orde, die wellicht nu nog actueler zijn dan in zijn tijd. Spinoza gaat zowel in zijn wijsgerige antropologie als in zijn politieke filosofie uit van de mens zoals hij is en niet zoals hij zou moeten zijn, of zoals we zouden willen dat hij was. Dat heeft praktische gevolgen voor het alledaagse leven, zowel persoonlijk als maatschappelijk. De mens is voor de realist en naturalist Spinoza geen rationeel wezen, maar een passioneel wezen. De geest is gewillig, maar het vlees is sterk(er). De rede vermag niets tegenover de passies, tenzij ze zelf tot passie wordt, stelt hij dan ook in zijn Ethica. Toch ziet Spinoza een mogelijkheid om van de slavernij van de passies (lijden) te komen tot een gelukkig leven (leiden) vanuit de rede. Zijn filosofie is in essentie een ‘moderne’ motivatietheorie: Hoe word je van een extrinsiek gemotiveerde lijder een intrinsiek gedreven leider? In Spinoza’s politieke filosofie staan democratie en vrijheid van meningsuiting centraal. Over dat laatste heeft Spinoza een radicale mening. Hij stelt geen enkele grens aan de vrijheid van denken, spreken en publiceren, en heeft ook een verrassend standpunt over het zogenaamde ‘recht’ om te kwetsen en beledigen.

Miriam van Reijen (Breda,1946) is afgestudeerd in de sociale filosofie en ethiek (Nijmegen, 1974) en in de cultuur- en godsdienstsociologie (Nijmegen, 1983). Van 1973 tot 1985 was zij wetenschappelijk medewerker filosofie aan de medische faculteit van de Katholieke Universiteit Nijmegen, en docent aan diverse hogere beroepsopleidingen. Na een lang verblijf in het buitenland was zij tot 2011 als docent filosofie werkzaam aan diverse hogescholen. Tot op heden is zij docent aan de Senioren Academie Brabant (HOVO) van de Universiteit van Tilburg. De bijeenkomst vindt plaats in Bibliotheek Sneek, Wijde Noorderhorne 1, en vangt aan om 20.00 uur. Ontvangst vanaf 19.45 uur. Entree € 5,00. Vooraf aanmelden is niet nodig. Wel geldt: vol = vol. Enige dagen voor de bijeenkomst ontvangt u nog een herinneringsmailtje.

Vooruitblik

Voor de rest van dit jaar zijn in het Filosofisch Café Sneek de volgende lezingen geprogrammeerd: – dinsdag 8 april, dr. Hans Koppen: ‘Ken Uzelve! Maar kan ik mijzelf wel kennen?’ – dinsdag 7 oktober: drs. Bert Keizer: ‘Lijden, lachen en denken rond het graf.’ – maandag 24 november: drs. Hayo Apotheker: ‘Besturen is filosofie in actie. Over openbaar bestuur en waarden.’ Wie suggesties voor sprekers heeft is hierbij uitgenodigd ons dat te laten weten.

Website …

en natuurlijk kijkt u regelmatig op de website van het Filosofisch Café Sneek: www.fcsneek.nl De nieuwe column van deze maand is verzorgd door Sjaak Kloppenburg.

Graag tot ziens in het Filosofisch Café Sneek! Sjaak Kloppenburg en Hans Koppen. Organisatoren Filosofisch Café Sneek Filosofischcafesneek@gmail.com