Door: Rien van der Zeijden
Als daar muziek voor is, wil ik het horen:
Ik wil muziek voor oude mensen, die nog krachtig zijn,
en omgeploegd met lange, diepe voren
en ongelovig. Die de wellust en de pijn
nog kennen. Die bezaten en verloren.
En àls er wijsheid is, die geen vermoeidheid is,
en helderheid, die geen versterving is,
wil ik die zien, wil ik die horen.
En anders wil ik zot en troebel zijn.
(M. Vasalis)
Een terras in de binnenstad van Leeuwarden en de poëzie van Vasalis bij de hand. Er zijn slechtere omstandigheden denkbaar bij het ouder worden. Ik houd van de waarnemerspositie, de plek waar je het leven aan je voorbij ziet trekken met een milde, niet opdringerige blik. Het gesnotter en gesnater achter mij van vier kunstig geplamuurde pubers die hun liefdesproblemen bespreken. De man die wat gebogen bijna vallend voorbijloopt. Wie zou hem duwen? De moeder met buggy en kind die een rechte streep door het wandelend publiek trekt, haastig op weg naar een of andere opvang. Ik zwerf door de stad, sneup in boekhandels, zit met Vasalis op de uitkijk en zoek verlichting voor mijn melancholie. Ik herken in haar gedichten die weemoed, die ‘rouw zonder rouwobject’, de pijn van het afgescheiden zijn.
Als nieuwbakken pensionado realiseer ik me dat ik dit jaar een initiatie meemaak. ‘Initiatie’ is taal van Thomas Moore, psychotherapeut en musicus. Moore vergezelt me al dertig jaar bij verschillende levensovergangen zoals een scheiding, een bedrijf starten, op het platteland gaan wonen. Melancholie en ‘levenspijn’ interpreteert hij als een beweging van de ziel. ‘Ziel’ is onze mysterieuze diepte en inhoud. Hij noemt het ‘dat wat overblijft nadat artsen en psychologen ons geanalyseerd en verklaard hebben’. Iets in jou wordt niet aangetast door de tand des tijds. Die kern wordt stapsgewijs onthuld als je crises en overgangen betekenis weet te geven. Ook nu geeft Moore mij dus weer huiswerk. Probeer de donkerte in je ziel niet weg te therapieën. Geef je gevecht op en beaam de grilligheden van het leven. Misschien is ‘blijvend en ondoordringbaar geluk’ wel een stemmingsstoornis, oppert hij. Melancholie is geen depressie. Het is een pijn die niet ‘genezen’ moet worden. Ze moet getransformeerd worden naar levenskunst. Dichters doen op dit punt belangrijk werk!
Dit terras waar het leven langs stroomt zonder zich iets van me aan te trekken, helpt me om te ‘laten’. De filosoof Wilhelm Schmidt schreef een boekje over ouder worden: Gelatenheid. Laten als een bewuste keus in je leven, als een te ontwikkelen deugd. Ik zou een ander woord dan gelatenheid nemen. Het gaat om de kunst van het laten gebeuren. Het is de golf op het strand laten rollen, het blad sierlijk laten vallen. Het is meebewegen. Vertrouwen op de loop der dingen. Genieten van een kabbelend gesprek, de vrienden. Niet zurig je neerleggen bij allerlei verdwijningen. Eerdere levensfasen als kindertijd of midlife zijn nog in mij als de schaduwen van een flakkerend vuur. Het zijn bronnen waaruit je kunt tappen. ‘Wijsheid die geen vermoeidheid is,’ zegt Vasalis.
De oude poëzie van H. Roland Holst kraakt misschien als een oude kerkbank maar het raakt precies een houding die we in deze op hol geslagen samenleving nodig hebben:
Leer stil zijn, leer niets, leer wachten-
Het geheim der sterken school altijd daarin
dat ze zich instelden op lange drachten
en intoomden de onstuimige dadenzin.