Columns en Nieuwsbrieven

Het gebaar van Soetendorp

Maatschappelijke betrokkenheid kan ons splijten. De ene dag wil ik opkomen voor mijn niet onderhandelbare principes. De andere dag wil ik intens de dialoog blijven voeren. Wat is belangrijker? Opkomen voor klimaat, recht en vrede of de inspanning om elkaar niet kwijt te raken in dit proces? Wie de straat op gaat voor een helder standpunt over bv geweld en onrecht in Gaza wil even geen subtiliteit, even niet de nuance van de dialoog. Maar wie een echt gesprek aangaat over iets wat je raakt, voelt dat waarachtig luisteren een soort ‘verliezen’ is. Je hebt ‘alleen maar’ een standpunt, het punt waar jij staat dus. Het perspectief van de ander geeft meer zicht.  

Er ging een golf van emotie door me heen toen ik zag hoe rabbijn Abraham Soetendorp bij het programma Buitenhof over de tafel heen de hand reikte aan imam Shamier Madhar. Een symbool natuurlijk, ze kennen elkaar al goed, maar hoe krachtig kunnen symbolen werken! Demonstratief werd er menselijkheid en warmte getoond in een tijd die ons uit elkaar drijft. 

Een goed gesprek voor de camera’s is bijna onmogelijk. Bewustzijn van de camera brengt onechtheid in het gesprek. Allerlei strategieën gaan het gesprek overheersen. Het resultaat zien we dagelijks: gesprekspartners met een ingehouden en gepolijste agressie. De meest gevonden oplossing is dat er beleefd maar onverschillig standpunten worden uitgewisseld. Tenenkrommend. Een echte dialoog zegt: ik erken jou en jouw gevoelens in jouw standpunt en ik ben bereid het principe van welwillendheid hierop toe te passen. Dat wil zeggen, ik breng empathie op voor jouw keuzes. Ik verdraag de pijn van het verschil tussen onze standpunten. Als je dit niet kunt, begin er niet aan en vermijd het woord dialoog dan ook.  

Geweld begint ergens aan tafels waar de ander niet meer erkend wordt, de pijn niet gezien wordt. Het ‘dialoogkrediet’ raakt snel op in onze samenleving. Ik word er moedeloos van. Ondanks de jarenlange aandacht voor diversiteit, tolerantie, dialogisch werken lijkt één crisis wel weer alles van tafel te vegen. Geweldsdenken slokt je op. Als de grens eenmaal gepasseerd is, wordt de cirkel van wraak en vergelding alleen maar in stand gehouden. Communicatieve analfabeten die op machtsposities komen… ik vind het huiveringwekkend.

De auteur Charles Eisenstein zegt in een artikel over deze hectische tijd (‘the field of peace’):

The traditional solution of victory over evil by force is not possible. We face the necessity of another kind of solution, a new and unfamiliair story line.’ 

Die ‘unfamiliair story line’ lijkt verder weg dan ooit. Het blinde geloof in geweld en de oplevende haat is de machteloze gewoonte om maar op één manier ons verdriet te wreken, op één manier onze pijn te verlichten, terwijl de ‘victory over evil’ nooit behaald wordt.  Uiteindelijk begint die dialoog in onszelf.

Bij het gebaar van Soetendorp moest ik denken aan de inburgering voor ‘Geestelijke Bedienaren’ die we verzorgden bij Kontakt der Kontinenten in de jaren negentig. Ik herinner mij de mooie wandelgangen daar. Op een dag staan een imam, een orthodoxe rabbijn en een kleine breed glimlachende Boeddhistische monnik met elkaar te praten. Trots dragen ze hun ceremoniële kledij die avond. De imam en de rabbijn praten over hun ‘gemeenschappelijke Abraham’ maar hun nieuwe taal is nog zo gebrekkig en frustrerend. Ze komen er niet helemaal uit en plotseling grijpt de imam de rabbijn beet en drukt hem tegen zijn borst. De monnik klapt enthousiast in zijn handen. Gearmd met zijn drieën lopen ze naar de theetafel. 

Rien van der Zeijden

Zin en onzin van een digitale detox

Datum: 14 november 2023 om 20.00 uur

Plaats: Looxmagracht 20 in Sneek

Entree: 9,75

Aanmelden en reserveren

Voor iedereen met een smartphone…

‘Ik besef nu pas hoe verdoofd ik altijd ben,’ verklaarde een van de deelnemers aan een experiment dat filosoof Hans Schnitzler sinds 2016 met zijn studenten doet: een digitale detox van een week. Inmiddels is de gemiddelde schermtijd, mede onder invloed van de coronacrisis, steeds verder gestegen, nemen de zorgen over de verslavende werking van een app als TikTok toe en woedt er een discussie over een landelijk smartphoneverbod op scholen.  
Zijn we inderdaad allemaal in smartphonezombies aan het veranderen? En als dat zo is, wat betekent dat dan precies? Worden we ongevoeliger, zijn we verslaafd, hebben we minder aandacht voor elkaar? Staat de smartphone eigenlijk nog wel ten dienste van ons, of staan wij ten dienste van de smartphone?  
Voor zijn lezing en zijn boek Digitale Detox sprak Schnitzler met twintigers over hun detoxervaring. Hun getuigenissen roepen fundamentele en ongemakkelijke vragen op over onze verhouding tot de schermwereld. Schnitzler neemt deze verhouding op filosofische wijze kritisch onder de loep.

Hans Schnitzler (1968) is filosoof en publicist. Hij is columnist voor journalistiek platform Follow the Money , medegrondlegger van de Bildung Academie, en hij publiceert essays en opiniestukken in NRC Handelsblad , Trouw , De Groene Amsterdammer en De Morgen 

Pijnlijke contacten

Datum: 10 oktober 2023 om 20.00 uur

Plaats: Looxmagracht 20 in Sneek

Entree: 9,75

Reserveren is nodig. Klik hier.

Universitair docent en filosoof Ronald Hunneman biedt meer dan een lezing. Hij vermaakt, boeit en houdt ons bij de les met zijn vaak cabareteske benadering. Er zijn al genoeg saaie lezingen, is zijn stelling. Hij gebruikt zijn filosofische benadering op een breed terrein. 

In ‘pijnlijke contacten’ wordt duidelijk hoe vanzelfsprekend wij uitgaan van sociale behendigheid in het omgaan met elkaar. Maar hoe beleven sociaal slechtziende mensen onze communicatietechnieken, of dit nu om leerlingen, jongeren, collega’s of familie gaat? Deze lezing is bedoeld om geïnteresseerden gevoelig te maken voor de problemen van mensen met een beperkt sociaal gezichtsveld. Daarnaast wordt een heldere methode aangereikt om de wereld vanuit dit beperkte perspectief te bekijken. Daarbij zal blijken dat normale communicatietechnieken lang niet altijd kunnen worden toegepast, en zelfs kunnen hinderen. Op basis hiervan kan begeleiding van leerlingen, ouders of cliënten aangepast en verscherpt worden, want juist bij sociale slechtziendheid is maatwerk geboden.

Filosofie in het leven van alledag

Een nieuwkomer stelt zich voor…

Heb JIJ je verbonden aan het Filosofisch Café Sneek? Filosofie is toch iets elitairs? Is wat gebeurt in zo’n Filosofisch Café niet een beetje luchtfietserij? Praten over hele abstracte, ver-van-mijn-bed onderwerpen. En dat op basis van denkbeelden van filosofen uit een ver verleden? 

Ja zeker, ik ken mijn klassieken. Ik had het voorrecht les te krijgen van bevlogen filosofieleraren. Zij vertelden me dat al onze wijsheid voortbouwt op die van Plato en Aristoteles. Zij hebben waarschijnlijk het zaadje geplant waardoor ik in mijn dagelijks leven altijd op zoek ben naar wijsheid, naar nieuwe inzichten. Wat is voor mij een goed, betekenisvol en zinvol leven?  Hoe vul ik dat in voor werk, voor gezondheid, voor sociale relaties, mijn persoonlijke ontwikkeling? 

Ik kan genieten van abstracte bespiegelingen, maar ook van praktische filosofie waarbij je grote concepten koppelt aan het leven van alledag. Daarom kan ik me nu al verheugen op het programma van na de zomervakantie. 

Begrip voor mensen die sociaal minder behendig zijn

Zo vraagt Ronald Hunneman, onze inleider in de maand oktober, aandacht voor ‘mensen die sociaal minder behendig zijn’. Iets dat gevolgen heeft voor zowel de persoon in kwestie, als de maatschappij.  Niet iedereen is in staat zich goed te verplaatsen in een ander, is Hunneman’s filosofie. Je zou kunnen spreken van sociale slechtziendheid. Sommige mensen zijn sociaal blind, andere sociaal slechtziend en weer anderen hebben een bril of een leesbril nodig. Hunneman wil ons gevoelig maken voor zaken waar mensen met een beperkt sociaal gezichtsveld mee worstelen. Zò ervaren zij de wereld; dit is de reden waarom gebruikelijke manieren van communiceren niet werken. 

Ik kijk nu al uit naar de wijsheid en maatwerktips die Hunneman met ons zal delen. 

Digitale onthouding

Hans Schnitzler, de spreker in de maand november heeft een eigen filosofie van de digitale onthouding ontwikkeld. Hij liet meerdere jaargangen studenten een digitale detox ondergaan en ging daarna met hen in gesprek. Wat betekent de digitale wereld voor jou? Wat komt er in de plaats als jij je telefoon aan de kant legt. Wat betekent de digitale detox voor jouw persoonlijke ontwikkeling? Het leidde tot een boek met een herkenbaar en onthutsend beeld van de moderne smartphone mens.

Hans Schnitzler roept op tot een bezinning: hoe willen wij ons verhouden tot de eisen die de digitale werkelijkheid aan ons stelt?

Ik beweer altijd:  “ik heb mijn telefoon en niet andersom”. Is dat nog steeds zo? Ik ben benieuwd tot welke nieuwe inzichten ik kom. 

Gemeenschapszin

We zijn graag geneigd onszelf als autonome individuen te zien. Zaken als economische crisis, de corona epidemie en de klimaatcrisis slaan een deuk in dit beeld. Overal klinkt de roep naar meer gemeenschapszin.  Maar wat verbindt ons eigenlijk? Thijs Lijster, onze inleider in de maand december heeft daar zijn eigen gedachten over. Hij neemt afstand van het kapitalisme, omdat dit cruciale aspecten van ons leven, zoals wonen, zorgen en leren als koopwaar behandelt. Wat gebeurt er als je deze zaken als ‘meenten’ ziet. Als gedeelde bronnen, waar iedereen gebruik van kan maken?

Ik vraag me af of zijn filosofie over gemeenschapszin alternatieven biedt voor vraagstukken als de woningnood, afkalvende zorg en verantwoordingsdruk in het onderwijs. 

Deze drie avonden illustreren wat mij betreft prachtig wat we met het Filosofisch Café beogen: nieuwe inzichten voor je persoonlijk leven, meer begrip voor elkaar en meer samenhang in de samenleving. 

Riemie van Dijk

WIE BEN ‘IK’?

Datum: Dinsdag 9 mei 2023

Tijd: 20.00 uur

Locatie: Looxmagracht 20 in Sneek

Entree: 9,75

Reserveren: Klik hier (de kaarten zijn helaas uitverkocht!)

Waarin verschilt de mens van de andere dieren? En wat betekent dat voor het denken over ons ‘ik’? Het lijken academische vragen, en dat zijn het tot zekere hoogte ook, maar toch kun je er niet omheen om ook in een alledaagse context deze vragen te stellen. Want wat moet je prijzen in jezelf (of in anderen)? Waar moet je naar streven? Is er een bedoeling – en zo ja, wat dan? Filosofen door de eeuwen heen hebben (zeer uiteenlopende) antwoorden geformuleerd – antwoorden die vaak nog resoneren in onze eigen ideeen over wat het leven op deze steenklomp de moeite waard maakt. 

Menno de Bree verzorgt deze avond een filosofische introductie over het denken over de mens, van Aristoteles tot Foucault, inclusief allerlei zijpaden over bijvoorbeeld geluk, het voltooid leven, de zinvolheid van ons bestaan en keuzestress.

En wie is Menno de Bree?

Menno de Bree (1974) studeerde filosofie en werkte als bedrijfsethicus bij Heineken en Nyenrode. Tussen 2002 en 2023 doceerde hij ethiek en filosofie aan het Universitair Medisch Centrum Groningen, en is hij als hoofddocent verbonden aan de postdoctorale beroepsopleiding Ethiek in de Zorgsector (RadboudUMC). Voor zijn onderwijs ontving hij meerdere studentenprijzen. Verder verzorgt De Bree denktrainingen voor professionals (o.a. Brainfeed) en is hij actief als publieksfilosoof (o.a. Forum Groningen en The School of Life). Op internet zijn zijn talks voor Brainwash en TEDx te vinden. Elke zaterdag verschijnt er een column van zijn hand in het Financieele Dagblad. De eerste bundeling verscheen eind 2018 onder de titel ‘Het eeuwig tekort. Over werk, liefde, geluk en ander ongemak.’ Rond de zomer van 2023 verschijnt een tweede selectie onder de titel ‘Een enorme naakte vrouw’. 

De Reis van de Held

28 maart 2023: Rinus van Warven

Locatie: Looxmagracht 20 in Sneek

Reserveer en betaal vooraf: Klik HIER

Drs. Rinus van Warven is theoloog, cultuurfilosoof, journalist en uitgever.  Hij doceert cultuur en media, filosofie en ethiek aan diverse opleidingen. Èn hij is een verhalenverteller, die vertelt over alles wat het leven de moeite waarde maakt. Rinus ontleent een groot deel van zijn spirituele kennis aan een zelfdoorleefde nabij-de-dood-ervaring.

‘Rinus van Warven neemt ons mee in een universeel motief van avontuur en transformatie..’.

De ‘Reis van de Held’ is de metafoor voor ons levenspad. Het laat ons mensen alle uitdagingen en keuzes  zien waar we in ons leven mee te maken krijgen. We vinden de mythologische Reis van de Held terug in verhalen uit alle tijden en alle windstreken: op reis gaan om uiteindelijk weer thuis te komen. 

In 1949 verscheen het boek ‘De held met de duizend gezichten’ van Joseph Campbell. Campbell heeft honderden sagen, mythen, legenden, boeken en films geanalyseerd. Hij ontdekte dat er   een literaire structuur aan ten grondslag lag: de held gaat op pad, wordt op de proef gesteld, vervult uitdagende opdrachten en keert terug naar huis om zijn levensinzichten te vieren. De reis van de held is een universeel motief van avontuur en transformatie dat door vrijwel alle mythische en religieuze tradities van de wereld loopt. De films van Walt Disney hebben allemaal dezelfde opbouw. Niet alleen in films, boeken en series zie je deze archetypische elementen terug, maar ook in je eigen leven. Campbell laat zien hoe talloze verschillende hoofdrolspelers door de eeuwen heen eenzelfde verhaal vertellen en je zo antwoorden bieden op het raadsel van het leven. Het thema kan ons inspireren zelf vorm te geven aan het leven. 

De tijdspaarders

Elke keer weer ontdek ik hoe een vreemde godheid mijn beleving van tijd heeft gekaapt. Hij draagt de onschuldig ogende naam Chronos en heeft ons leven minutieus in delen gehakt en deze van prijslabeltjes voorzien. In het fantastisch jeugdboek ‘Momo en de Tijdspaarders’ uit 1973 voert de auteur Michael vd Ende de tijdspaarders ten tonele. Onopvallende mannen in grijze pakken die de mensen aanspreken om hun tijd te sparen. Ze beloven rente op de gespaarde tijd. Waar zij samenkomen verspreiden ze een mistige kilte. Een intrigerend en spannend verhaal over de consumptiemaatschappij en onze gehaaste levenswijze. Nu, bijna vijftig jaar later is ‘tijd’ alleen maar meer geëconomiseerd. Het is verhandelbaar en geprijsd in verlofregelingen en pensioenen. Ook ik, die binnenkort met pensioen gaat, heb tijd gespaard. Ook ik denk dit straks te kunnen verzilveren in de hangmat. Wat als het ‘tekort’ er nog steeds blijkt te zijn? Er klopt iets niet aan deze handel. Ondertussen verlangen we steeds meer om echt te ontsnappen uit de dwangtijd van doelen, nut en noodzaak. 

Ook ik. Die dwangtijd gaat regelmatig in mijn hoofd zitten. Het maakt me wat ‘machinaal’. Opeens hoor ik mezelf dan praten in clichés. Het cliché kan heel dicht zitten op wat je echt wilt zeggen. Maar het cliché zet het beeld gevangen. Het kan niet meer bewegen. Wat je denken noemt, is het herhalen van gedachten. Het is tijd voor een echte ‘break’. Een gat slaan in de functionele tijd. Op zoek naar die andere God: Kairos is volgens Joke Hermsen ‘de tijd die voor inzicht, verandering of ommekeer kan zorgen, door een interval of intermezzo binnen het monotone tijdregime van zijn opa Chronos aan te brengen.’ (lees Joke Hermsen: Melancholie van de onrust)  

Op zoek dus naar vergeten en verscholen momenten, mijmeringen onder de appelboom, haperingen in de tijd. Die vind ik o.a. in het Benedictijner klooster in Egmond. Een plek om adem te halen zonder doelen en verwachtingen. Ik ervaar daar contact met mijn ‘levens-werk’. Gek genoeg is er geen oord waar de kloktijd meer centraal staat dan in het klooster. Ritme is daar enorm belangrijk. Raar maar waar, tussen die tot op de minuut aangekondigde getijden kun je je onttrekken aan de dwang van Chronos. Het is het verschil tussen tijd die je opjaagt en tijd die als een behaaglijk jas om je heen valt. 

Hernieuwing van je creativiteit heeft te maken met wat de filosofe Hanna Arend het ‘nunc stans’ noemt. Het is  “de tijdspanne waar toekomst en verleden voor de duur van een ‘eeuwig ogenblik’ uit elkaar worden gehouden zodat er, voor even, een ‘blijvend nu’ ontstaat”. Joke Hermsen heeft het over ‘de kairotische tussentijd’ die nodig is om iets nieuws voort te brengen. Het onderstaande gedicht van mijn hand probeert dat subtiele moment van creatieve stilte te vangen.

Stilte

Die ruimte tussen twee gedachten

als de volgende zin

op zich laat wachten

Dat moment tussen twee maten

als je ademhaalt

en los kunt laten

Die aarzeling zich uit te spreken

als je twijfelt

of je in moet breken

Die stilte 

tussen alle dingen

tussen stimulus en respons

zo onzichtbaar onder ons

Die stilte

kan iets nieuws beginnen

Rien van der Zeijden

17 mei: Bastiaan Brink

Sporen naar de horizon

Locatie: De Walrus, Grote Kerkstraat 8 te Sneek
Aanvang: 20.00 uur
Entree: € 9,50

Wat Bastiaan Brink voorheen deed met noten, doet hij nu met woorden.
Hoe werd zijn carrière als concertpianist lamgelegd door de
zogenaamde ‘muzikantenvloek’? En hoe hervond hij de zin en de
schoonheid van het leven tijdens een reis langs de meest afgelegen
en wonderlijke plekken op aarde…?

Hij vertelt erover tijdens zijn voordracht ‘Sporen naar de horizon’,
gebaseerd op het gelijknamige boek (uitgeroepen tot Hét reisboek
van 2015, inmiddels 3e druk). Een hoopgevend verhaal over hoe een
mens tegenslag kan overwinnen door een nieuwe wending te geven aan
zijn leven.

Naast zijn achtergrond als musicus en schrijver vertelt hij
eventueel ook nog iets over zijn werkzaamheden als biograaf en
olijfolieproducent.

Zie voor meer informatie www.bastiaanbrink.com

31 Redenen waarom men wetenschap (te) lastig vindt en wantrouwt

Column door Chris Koopmans (klinisch psycholoog; bezoeker filosofisch café)

  1. De meeste mensen weten nauwelijks wat wetenschap inhoudt en hoe ze werkt. Onbekend maakt onbemind, vooral als het je beter uitkomt.
  2. De meeste mensen weten niet het verschil tussen empirische (harde bèta) wetenschap en niet empirische (zachte alpha en gamma) wetenschap en hun respectievelijke onderzoeksmethoden.
  3. De meeste mensen maken geen onderscheid tussen wetenschappelijk onderzoek (kenniswerk in ontwikkeling), consensus-wetenschap (kennis waar geen wetenschapper meer aan twijfelt) en de harde wetenschappelijke methode (het experimenteel testen van hypothesen en die proberen te verwerpen).
  4. Moderne wiskunde en statistiek zijn voor de meeste mensen nauwelijks te begrijpen (liever verhalen dan cijfers, liever plaatjes dan formules en curves). Dat maakt wetenschap onpopulair.
  5. De meeste mensen hebben grote moeite het verschil te zien tussen pseudo-onderzoek (feiten- en methodenvrij zwammen), correlatief-onderzoek (zoeken naar mogelijke samenhang) en causaliteitsonderzoek (zoeken naar oorzakelijke samenhang).
  6. De meeste mensen maken geen onderscheid tussen fundamentele wetenschap (meestal komend uit universiteiten) en toegepaste wetenschap (technologie, die meestal komt uit het bedrijfsleven), waardoor de kwalijke kanten van technologie afstralen op de wetenschap (‘Die natuurkundigen en chemici schepen ons mooi op met nucleair en chemisch afval, biowapens, biogif en de bom’).
  7. Men maakt slecht onderscheid tussen wetenschappelijke kennis en de politieke vertaling ervan.
    Een slechte politieke vertaling straalt gemakkelijk af op de geadviseerde wetenschappers.
  8. Wetenschappelijk gezag (gezag überhaupt) is een moeilijke zaak in een individualistische, egomanische maatschappij (‘Ja, die hoge heren en knappe koppen, ik weet het niet hoor….’).
  9. Onwelgevallige wetenschappelijke berichten en waarschuwingen negeert men gemakkelijk (b.v. over alcoholconsumptie, obesitas, vacantievliegen, etc.) of schuift men voor zich uit (b.v. over klimaatopwarming).
  10. De wetenschappelijke methode liegt niet, maar een wetenschapper kan soms wel liegen (vanwege subsidie, status, belangenverstrengeling). Men vergeet echter dat wetenschappers aan een serie toetsingsverplichtingen moeten voldoen alvorens zij mogen publiceren. Glippen zij toch door de mazen van het net dan straalt dat negatief af op de wetenschap in het algemeen (‘Die reviewers en commissies vertrouw ik ook niet meer’).
  11. Liever esoterie en astrologie (‘Er is meer tussen hemel en aarde…’) dan meteorologie en astronomie (antwoord:‘Ja klopt, een boel lucht en leegte’). De zogenaamde ‘alternatieve manier van denken’ op gelijke voet stellen met de wetenschappelijke methode is narcistische waanzin.
  12. Emotionele logica (op louter gevoel en intuïtie vertrouwen) en verstandelijke logica (zorgvuldig, methodisch nadenken) lopen bij de meeste mensen vaak doorelkaar: emotionele logica ‘voelt beter…..kan je niet uitleggen’.
  13. Regressie naar het simpele (liever iets simpels of dogmatisch begrijpen dan tegen het onbegrijpelijk complexe oplopen) voorkomt dat men zichzelf dom vindt.
  14. Achterdochtige slachtofferisten zijn een gemakkelijke prooi voor wervende complotdenkers die per definitie anti-wetenschap zijn.
  15. Mis- en desinformatie zijn soms moeilijk te onderscheiden van wetenschappelijke kennis.
  16. Argumentatieleer (zonder drogredeneringen leren debatteren): ‘Nooit van gehoord’.
  17. Denkfouten als ingroup-thinking (wij-denken), cognitieve dissonantie (wegmoffellen van tegenstrijdigheden), observer bias (verwachtingsbevestiging) en confirmation bias (vooroordeelbevestiging) overvleugelen vaak het wetenschappelijk denken, want… je wil er in je groep niet uit liggen.
  18. Placebo (positieve nep) en Necebo (negatieve nep) zouden het bewijs zijn van het enorme zelfherstellend of zelfziekmakend vermogen van de mens (‘Ze werken ook, dus wat nou wetenschap?’). Homeopathische goeroes en de gigantische gezondheidsindustrie met hun marketeers houden daarom niet van wetenschap of maken er parasitair misbruik van.
  19. Magisch denken en bijgeloof liggen altijd op de loer als je erg ziek of angstig bent (‘Want je kan nooit weten of dit middel misschien helpt, toch?’).
  20. Leven met onzekerheid wordt slecht verdragen. Harde en zachte wetenschappers verkeren noodzakelijkerwijs altijd in onzekerheid; twijfel is de motor van voortschrijdend wetenschappelijk inzicht (‘Wat heb je eraan, ze spreken elkaar steeds tegen’).
  21. De terechte afbraak van -de mythe van de beheersbaarheid en maakbaarheid- zet onverminderd door (‘Ja, die knappe koppen zullen echt niet overal een oplossing voor vinden!’). Klopt, maar dat is geen reden om je van wetenschap af te keren.
  22. Slechte ervaringen met ‘wetenschap’ (‘De dokter zei A maar het was mooi B’).
  23. De God geld (economisch eigenbelang) is vele malen machtiger dan de halfgodjes feit, logica en bewijs. De uitspraak ‘kennis is macht’ geldt maar in zeer beperkte mate voor wetenschap, die vrijwel volledig afhankelijk is van de financiering door de belastingbetaler, investeerders, sponsoren en filantropen. Van wetenschap wordt je zelden rijk.
  24. De overschatting van ‘de goeie ouwe praktijk’ boven een nieuwe theorie (‘Allemaal theoretisch gelul’). De wetenschap draait het juist om: niets zo praktisch als een goede theorie! Want zonder de quantummechanica geen internet, MRI-scan, smartphone, etc.
  25. De fobie voor nadenken (denken is niet inspannend, diep nadenken kost veel moeite, veel tijd en frustratie). Wetenschap bedrijven is monnikenwerk dat veel teleurstellingen en mislukkingen met zich meebrengt*.
  26. Analfabetisme, dyslexie, dyscalculie, cognitieve stoornissen en beperkingen (‘Ik snap er allemaal helemaal niks van’) plus ‘de grote ontlezing’ beïnvloeden het begrip voor wetenschap negatief.
  27. De persoonlijkheidskenmerken van de Big-Five doen er toe. Met name hoge scores op neuroticisme, meegaandheid en extroversie, plus lage scores op openheid/nieuwsgierigheid en zorgvuldigheid, beïnvloeden het ‘logisch nadenken’ en het begrip en geduld hebben voor wetenschap negatief.
  28. Intelligentie (vnl. probleemoplossend vermogen) is een taboe-onderwerp bij een gelijkheidsideologie (gevolg is een imagoprobleem voor wetenschappers: ‘Boekenwurmen, kamergeleerden, nerds, betweters, wijsneuzen’, etc.).
  29. Wantrouwen in de media (‘die zogenaamde onafhankelijke, onpartijdige, objectieve media, ze kunnen mij nog meer vertellen’). Bovendien, er zijn maar zeer weinig wetenschapsjournalisten met een wetenschappelijke opleiding in vaste dienst bij de mainstream media.
  30. Het woke- en genderactivisme geeft je permissie om wetenschap af te doen als ‘een witte mannen uitvinding’. Universitaire docenten zijn zeer beducht om uitgemaakt te worden voor racist, sexist, fascist, micro-agressief, onveilig, e.d. De huidige politisering van universiteiten en onderzoekprogramma’s zetten wetenschap ‘under a dark cloud’.
  31. Religie geeft je de permissie om wetenschap te negeren of te devalueren (het bijbelbeltdenken).
  32. ***
  • Overigens is het niet zo dat wetenschap louter en alleen bestaat uit logisch, analytisch, methodisch (linker hersenhemisfeer) denken. Goede wetenschap gaat ook gepaard met een dosis intuïtief, synthetisch, creatief out of the box (rechter hersenhemisfeer) denken. Of zoals Einstein het uitdrukte: ‘Logica brengt je van A naar B. Verbeelding brengt je overal’. En: ‘Je kunt een probleem niet oplossen met een denkwijze die het heeft veroorzaakt’.

** ‘The Parasitic Mind. How Infectious Ideas Are Killing Common Sense’; Gad Saad, 2020.

*** Deze lijst is zeker niet uitputtend maar illustreert hopelijk wel aan welke negatieve krachten de wetenschap en wetenschappers buiten de eigen kring bloot staan. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de kwalijke krachten binnen de eigen kring.

**** Een aantal items (mn. 9,12, 20, 23, 25) lijken vanuit een neuroscience perspectief een onderliggend mechanisme te hebben dat voortkomt uit de bouw en functie van ons brein.
Het beloningscentrum in ons brein reageert veel krachtiger met korte termijn bevrediging (suiker en alcohol, likes, emo-tv, gamen, status- en funaankopen, bonus en beurswinst, e.d.) dan met een bevrediging die men pas op lange termijn ervaart (lange gezondheid, een schoon leefmilieu, zelfredzame kinderen door goede opvoeding, e.d.). Wetenschappelijke bevrediging komt vaak pas na lange periode van monnikenwerk.

19 april: Albert Bouwman

It takes a village to raise a child.

Locatie: De Walrus, Grote Kerkstraat 8 te Sneek
Aanvang: 20.00 uur
Entree: € 9,50

De Nederlandse samenleving is misschien wel te typeren als een tikkeltje eigenzinnig. We zeggen wat we vinden en staan te boek als recht door zee. Menig student uit het buitenland moet wennen aan het Nederlandse onderwijssysteem waarin studenten en leerlingen niet stil de uitleg van de docent beluisteren, maar actief deelnemen door mee te praten.

Vrijheid van meningsuiting is een zwaar bevochten voorrecht die in veel westerse landen is ingebed in de cultuur. Een van de gevolgen is dat autoriteit aan kracht heeft ingeboet. We zijn onze eigen autoriteit geworden en een zelfstandig, autonoom individu dat zijn eigen weg, geluk en identiteit bepaalt.

We mogen zelf bepalen wie we willen zijn. Als we willen experimenteren met onze seksuele identiteit, is dat vooral een individuele aangelegenheid. De mening van een ander over wie we zijn, ervaren we als bemoeizucht waardoor die mening zelfs als een taboe wordt ervaren. Klopt dit beeld echter wel? Berust de westerse nadruk op het individu niet op een aantal misvattingen?

Albert Bouwman, docent filosofie aan het voortgezet onderwijs in Oosterwolde en organisator van filosofische studiedagen voor onderwijsinstellingen, neemt u mee in een paar kritische overwegingen met uitstapjes naar de biologie en onder meer Aristoteles, Hegel en Afrikaanse cultuur.

Lees meer over Albert Bouman op zijn website >>