Terugblik filosofieavond met Jan Flameling
Dinsdag 15 november jl. filosofeerde Jan Flameling uit Amsterdam over het thema ‘Naar het lichaam luisteren’. Uitzonderingen daargelaten heeft de filosofie emoties altijd wantrouwend bejegend en ze grotendeels verwezen naar het onbeduidende domein van de dieren en het vlees. Emoties waren te subjectief, te vluchtig en te vaag: emoties stonden tegenover de rede. Deze opvatting uitte zich in een lichaamsvijandelijke houding. Het is Antonio Damasio die via publicaties als ‘De vergissing van Descartes’, ‘Het gelijk van Spinoza’ en ‘The feeling of what happens’ aangeeft hoe gevoel én lichaam samen met de rede ons bewustzijn vormen. Daarvoor had Friedrich Nietzsche het lichaam zijn terechte plaats al weer teruggegeven.
Tegenwoordig beginnen filosofen als het ware opnieuw, nu er van uitgaande dat vrijwel alle werkelijke of herinnerde voorstellingen gepaard gaan met een reactie in de emotionele machinerie: sterker, voor de motor van de rede is emotie vereist, vandaar dat de rede zelf vaak slechts een bescheiden rol speelt. Filosofen als Emmanuel Levinas, geïnspireerd door Martin Heidegger, schrijft in ‘Het menselijk gelaat’ over aandachtig aanwezig zijn en openheid voor de ander. Dit onder het mom ‘de ander in ons’. De oosterse filosoof en boeddhist Thich Nhat Hanh geeft praktische ideeën die angst, woede en verdriet tegengaan om zo ‘de kunst om in aandacht te leven’ te oefenen.
10 januari: Alternatieve vormen van democratie: misleidend of bevrijdend?
De discussie over onze democratie zit vol tegenstrijdige claims. Luid klinkt in de media dat het huidige systeem ernstig faalt en aan revisie toe is; toch meten politicologen een grote en niet afnemende steun voor ons systeem onder de bevolking.
Het referendum zou tot ‘echte democratie’ leiden, toch kent de geschiedenis vele huiveringwekkende voorbeelden van referenda. Alternatieve vormen van democratie op lokaal niveau (bijvoorbeeld G 100, deliberatieve peilingen, lotingsdemocratie) worden uitgeprobeerd:
is dit het begin van nieuw leven in de democratische samenleving, of is het gerommel in de marge terwijl de sluwe macht van het geld en de media juist onaangetast blijft? Kunnen we enige orde brengen in deze rommelige discussie?
Filosoof dr. Pieter Boele Van Hensbroek van de Universiteit van Groningen (Globalisation Studies) gaat dieper in op reële alternatieve vormen van democratie op lokaal niveau, vormen die mogelijk meer aan de veranderde eisen van deze tijd voldoen. Kom, denk en praat mee!
7 februari: Jan Keij over Levinas
Jan Keij studeerde tijdens zijn werk als onderwijzer filosofie aan de Universiteit van Amsterdam. Na zijn afstuderen (cum laude) promoveerde hij op de filosofie van de Franse filosoof Emmanuel Levinas (1906-1995).
We ervaren in de relatie tot de ander allereerst en meteen dat we verantwoordelijk zijn voor die ander.
Jan Keij toont dat in zijn lezing aan door allereerst aan te sluiten op de alledaagse praktijk. Hij geeft aan hoe alleen al het loutere feit dat iemand in mijn buurt komt, kan leiden tot een ‘automatische’ focus op die ander: we ervaren dat in bijvoorbeeld de drang iets te zeggen. Die drang iets te zeggen analyseert hij als een uitdrukking van mijn ‘instaan voor de ander’. Levinas noemt dit ‘appèl’: geroepen worden. Diverse voorbeelden en fraaie literaire uitspraken in de lezing van Jan Keij zullen dit bevestigen.
13 maart: Sybe Schaap over onze rechtsstaat
Donkere wolken lijken zich samen te pakken boven onze democratische rechtsstaat. Deze dankt zijn bestaan aan een langdurig ontwikkelingsproces. De rechtsstaat biedt de mens emancipatie, rechten en vrijheden. Deze verworvenheden houden alleen stand als ze hun basis vinden in een institutionele orde. Echter, de institutionele orde, en daarmee de democratische rechtstaat, is in verval. Hét symptoom van dit verval is het populisme. Sybe Schaap geeft deze waarschuwing af in zijn nieuwste boek dat hij in Sneek komt toelichten. Als het u bevalt kunt u ter plekke een exemplaar kopen in ons café.
4 april: Ronald Hunneman over ‘kunsten maken denken’
De filosoof Ronald Hunneman is een oude bekende in ons café. Hij deelt in april zijn nieuwste bevindingen met ons n.a.v. zijn proefschrift. Kunsten zijn meer dan decoratie. Goede kunstwerken bepalen het denken van kijkers en luisteraars.