Columns en Nieuwsbrieven

Waarom verlangen wij zo veel?

Spreker: Petra Bolhuis

Datum en tijd: 9 april 20.00 uur

Plaats: Looxmagracht 20 te Sneek

Reserveren/tickets: Klik hier

We hebben het nog nooit zo goed gehad, maar zijn voortdurend ongerust en ongelukkig. Hoe kan dat? “Wij leven als Nederlander in een wereld die in hoge mate door mensenhanden is gemaakt. Wij eten klimaat- en seizoen onafhankelijk door import, kassen en bewaarmethoden. Wij hebben onze levensduur kunstmatig verlengd met meer dan de helft ten opzichte van de gemiddelde middeleeuwer. We hebben een groot aantal ziekten onder de duim (bij een pokken epidemie in de 18e eeuw kwam vaak 40% van de kinderen om!). We hebben een dak boven ons hoofd, zijn gealfabetiseerd en hebben een rechtspositie die ons leven veiliger maakt dan die van een edele in de middeleeuwen. Maar het lijkt wel of ons verlangen eerder toeneemt dan afneemt, alsof we ontevredener worden in plaats van meer tevreden, angstiger in plaats van geruster over de toekomst. 

In haar lezing wil Petra Bolhuis laten zien hoe wij erfgenamen zijn van de zoekers naar Luilekkerland. Ze zal beschrijven wat die zoektocht heeft opgeleverd, maar ook dat we in die zoektocht iets fundamenteels zijn kwijtgeraakt. Het ontbreekt ons aan een levenshouding die we terug zullen moeten winnen om te kunnen genieten van wat wij en vooral de generaties voor ons hebben bereikt. 

Petra Bolhuis is filosoof en orthopedagoog. Ze studeerde af op het werk van Hannah Arendt en Michel Foucault. Ze geeft al vele jaren lang cursussen filosofie vanuit haar filosofische praktijk Maieutiek. Maieutiek staat voor het stellen van de juiste vragen en het bieden van filosofische kennis, waarmee mensen zelf in de praktijk aan de slag kunnen.

Opstand

De varkens gaan tekeer

De stallen zijn verlaten

Kippen lopen door de straten

Ze pikken het niet meer

Een bomenrij geveld

Die zijn ook net vertrokken

met knoestig kromme stokken

op weg naar ’t malieveld

Ooit waren wij verwanten

We leefden zij aan zij

Nu wordt het pleit beslecht

De beesten en de planten

Bevrijd uit slavernij

Zij eisen nu hun recht

Rien van der Zeijden

Een rechtszaak in het park: de bomen spreken zich uit.

Wat betekent het om niet-menselijke entiteiten zoals bomen centraal te stellen in denken en handelen? Wat betekent het om in dialoog te zijn met onze niet-menselijke omgeving?

Kunstenaar Elmo Vermijs onderzocht deze vragen in een speculatieve rechtszaak in het Amstelpark in Amsterdam. Het werd een groots opgezet project met milieujuristen Jessica den Outer en Jan van de Venis, gelegenheidsrechters Marianne Thieme, Eva Rovers en Mert Kumru, advocaten, een dendrochronoloog, dichter, danser, muzikant en lesprogramma’s op middelbare scholen.  Hoe kan het bestaansrecht van bomen een plaats krijgen in ons systeem? Dit resulteerde in de ‘Rechtszaak in het park-de bomen spreken zich uit’ op zondag 16 oktober 2022. In ‘het parlement van de bomen’ werden de bomen op juridische en artistieke wijze gerepresenteerd en werden lokale vervuilers ter verantwoording geroepen. 

Deze avond introduceert Elmo Vermijs dit project, kijken we naar het filmverslag van deze rechtszaak en gaat Elmo Vermijs in op de betekenis van zijn onderzoek. 

In het werk van Elmo Vermijs (Tilburg, 1982) komen filosofie, verbeelding en maatschappelijke actie samen. Elmo onderzoekt de relatie tussen ruimte, (afval)materialen en regeneratieve processen om nieuwe perspectieven te genereren op het gebruik van materiaal in de hedendaagse samenleving. Dit maakt zijn werk maatschappelijk uiterst relevant. 

Elmo Vermijs behaalde cum-laude zijn BFA in Architectural Design aan de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam (NL).

Van harte welkom!

Dialoog werkt

door Riemie van Dijk

Het is alweer heel wat jaren geleden dat ik een dialoogtafel bijwoonde in locatie Poort 20, een tijd lang het onderkomen van het Filosofisch Café Sneek. Deze dialoogtafel werd georganiseerd in het kader van de week van de dialoog en geleid door Sjaak Kloppenburg, de initiatiefnemer van het Filosofisch Café Sneek. 

Zoveel jaar na datum kan ik nog met enorm veel plezier terugdenken aan deze bijeenkomst, waarop ‘diversiteit’ het thema was. 

“Wie ben jij en wat betekent diversiteit, anders zijn voor jou”, was de openingsvraag die Sjaak aan ons allen stelde. “Vertel eens over een concrete situatie waarin jij te maken had met verschillen tussen mensen”, nodigde hij ons uit. “Wat daarin ervoer je als positief/verrijkend, wat als negatief/belemmerend? Waar droom je van, wat is je meest ideale situatie als het gaat om diversiteit? Welke stappen zou je volgens jou kunnen zetten om dichterbij die situatie te komen?”

Er kwam een brede variatie aan persoonlijke verhalen ter tafel. Zo vertelde ik zelf over de ontmoetingen die ik had met Turkse families in Sneek. De welzijnsorganisatie waarvoor ik toen werkte, was nieuwsgierig naar hun wensen en behoeften; via deze ontmoetingen hoopten we die boven tafel te krijgen. Gaandeweg het gesprek verdween dit doel voor mij op de achtergrond. Ik was diep, diep onder de indruk van de gastvrijheid en openheid die mij als volkomen onbekende ten deel viel. Daar konden wij als Nederlanders nog een hoop van leren, was mijn overtuiging. Interculturele ontmoetingen zouden kunnen helpen vooroordelen te verminderen en respect over en weer te creëren. 

Diep geraakt was ik door het verhaal van een andere deelnemer. Hij verbond ‘anders zijn’ aan de andere werking van zijn hersenen. Als gevolg van een ongeluk had hij een Niet Aangeboren Hersenletsel opgelopen. Sindsdien was hij overgevoelig voor prikkels, iets dat ernstig impact had op zijn sociale contacten. Hij gebruikte gedichten, tekeningen en schilderijen om toch uiting te geven aan wat hem bezighield. Inmiddels had hij al op een aantal plekken gedichten voorgelezen, iets dat hij graag een vervolg wilde geven. 

Ook andere deelnemers genoten van de mogelijkheid om ‘op verhaal konden komen’. Dat allemaal dankzij Sjaak, die duidelijk was over de spelregels van een dialoog: 

1.         Wees écht nieuwsgierig naar de ervaringen, gedachten en gevoelens van

anderen;

2          Probeer je open te stellen; 

3.         Laat een ander zijn/haar verhaal vertellen;

4.         Geef niet je mening over een ervaring van een ander;

5.         Vraag naar concrete voorbeelden en om toelichting als je iets niet begrijpt.

Dankzij die spelregels ontstond veiligheid, begrip en verbinding. Aan het eind van de avond ging iedereen met een warm gevoel terug naar huis.

Na een veelbelovende start doofde het vlammetje van de dialoog in Sneek helaas weer uit. Elders in het land organiseren (grote) steden nog steeds jaarlijkse dialoogtafels. 

Dialoog werkt! Omdat we overtuigd zijn van de kracht van de dialoog, blazen we die in 2024 nieuw leven in.

Schuif aan, deel je verhaal, ervaar de waarde en impact van de dialoog.  We zien je graag tijdens het Filosofisch Café Sneek op dinsdag 13 februari a.s.  

Terug naar de dialoog!

Spreker: Judy Hoekstra

Tijd: 13 februari om 20.00 uur

Meld je hier aan voor deze avond!

Veel mensen maken zich zorgen over grote wereldproblemen: de oorlog in Gaza, de uitzichtloze situatie in Oekraïne, politieke verschuivingen, klimaatverandering, polarisatie; armoede, ongelijkheid in kansen.  Je in beslag genomen voelen door problemen waar je er zelf niet veel aan kunt doen, kan leiden tot een gevoel van verlamming,

Je kunt er ook anders naar kijken. Transitie wetenschapper Jan Rotmans spreekt van ‘de illusie van de machteloosheid’. Illusie, want de verandering die de wereld nodig heeft, zit volgens hem besloten in onszelf. In de keuzes die we maken.

Judy Hoekstra, toegepast filosoof uit Leeuwarden, spreekt in dit verband over ‘Levenskunst’. Zie wat er speelt op het wereldtoneel als een gegeven. Belangrijker is de vraag: hoe ga JIJ daar mee om? Mens durf te leven, is haar credo. Die levenskunst is van extreem groot belang in wat je meegeeft aan de volgende generatie, bijvoorbeeld aan (klein)kinderen en jongeren in je omgeving. 
Wat is jouw verhaal? Is dat eentje van angst of een van invloed? Op dinsdagavond 13 februari kom je in het Filosofisch Café Sneek zelf aan het woord.  We oefenen gelijktijdig met de dialoogvorm, waarin anders communiceren met elkaar centraal staat.

Judy houdt eerst een inleiding over de essentie van een goede dialoog (een combinatie van logos, pathos en ethos) en neemt ons vervolgens mee in de spelregels van een dialoog. Daarna gaan we in gesprek om aan het eind van de avond opgedane inzichten te delen.

Nieuwsgierig naar Judy? Beluister alvast haar Podcast over het toepassen van filosofie in het dagelijks leven via https://leeneenfries.nl/leenfries/judy-hoekstra/

Over de filosofie van het ressentiment

door Chris Koopmans

Israël is niet in oorlog met de Palestijnen. Israël is in oorlog met Hamas. En met die Palestijnen die hand- en spandiensten verlenen aan Hamas, met Palestijnen die openlijk of verborgen sympathiseren met Hamas, en met Palestijnen die, gedwongen of niet, Hamas onderdak en een menselijk schild geven. Een horroroorlog.

Op het individuele niveau van elke wereldburger, van mannen, vrouwen, kinderen, baby’s, bejaarden, zieken en gehandicapten, is elke oorlog het absolute horrordrama. Men kan zich niets  afschuwelijkers voorstellen. Tegelijkertijd, er is nog nooit een oorlog gevoerd die zich louter en alleen op het slagveld afspeelde, d.w.z. een oorlog waarin geen burgerslachtoffers vielen. Dat is de brute realiteit van elke oorlog, van de hele menselijke oorlogsgeschiedenis en er is geen enkele reden om te hopen dat het ooit anders zal zijn. 

Want men kan geen oorlog voeren onder de regel dat er geen burgerslachtoffers mogen vallen. In zo’n oorlog zou men de vijand altijd een direct voordeel geven, die oorlog zal men bij voorbaat verliezen. Men kan ook geen oorlog voeren die aan beide zijden ‘proportioneel’ evenveel soldaten- als burgerlevens zou mogen kosten (volgens wiens telling trouwens?). Want ook dat zou een vijand die meer burgerslachtoffers oploopt onmiddellijk het voordeel bezorgen en de andere partij dwingen om met beide handen op de rug te vechten of zich terug te trekken. Te denken dat de sympathie en het morele gelijk aan de kant  van de partij met de meeste burgerslachtoffers zou moeten staan is onrealistisch wensdenken.

Maar er is wel een groot verschil tussen legers die, volgens hun eigen nationale en internationale wetten, de burgers van de vijand zoveel mogelijk proberen te ontzien en legers die dat niet doen. En er is een verschil tussen legers die hun eigen bevolking zoveel mogelijk proberen te ontzien en legers die hun eigen burgers gebruiken om zich achter te verbergen. En tenslotte, er zijn legers die erop uit zijn om een vijandelijk regiem omver te werpen en legers die uit zijn op de vernietiging van een volk of een etnische of religieuze groep. Vooral als zij dat ook nog eens openlijk verklaren (zoals destijds de Nazi’s, Maoïsten, Stalinisten, Hutu’s/Tutsi’s, Al Qaida, ISIS, etc.) en daarbij als oorlogsstrategie sadistisch gebruik maken van burgergijzeling, onthoofding, levende verbranding, marteling, verkrachting, mutilatie, etc.

Inmiddels is dit wel duidelijk: Hamas neemt de eigen Palestijnse bevolking niet in bescherming, maar gebruikt ze als menselijk schild in scholen, ziekenhuizen en vluchtelingenkampen. Hamas onthoudt de eigen Gazabevolking basale overlevingsmiddelen (wel voorraden brandstof, water en voedsel in hun tunnels maar geen schuilkelders voor burgers) en ontziet geen enkele Israëlische burger. Hamas is openlijk uit op de vernietiging van het Joodse volk en de Israëlische Staat (from the River to the Sea), en zet zijn acties kracht bij met de meest lugubere, sadistische wandaden. Wandaden als een militaire en religieuze opdracht zelfs. Zoiets kan men beslist niet zeggen van de Israeliërs (alhoewel het ook geen lieverdjes zijn). 

Kortom: Hamas staat voor antisemitisme, antizionisme, antigodsdienstvrijheid, anti-oorlogsrecht, antivrouwenrechten, antigenderrecht, anti-vrijemeningsuiting, antidemocratie, antimensenrechten. Kortom: Hamas is voluit anti-Westers (zoals veel andere landen met een Islamitisch bestuur overigens).

Men kan terecht wijzen op de schaamtevolle tekortkomingen van de Westerse cultuur, maar tegelijkertijd niet ontkennen dat de Westerse cultuur, nota bene als enige cultuur, de laatste eeuwen de meeste ontwikkeling en vooruitgang leverde op het gebied van geneeskunde, wetenschap, onderwijs, techniek, kennis van andere beschavingen, wereldwijde handelscontacten, democratische bestuursvormen, burger- en mensenrechten. 

En niemand zal ontkennen dat migranten, van welk continent en om welke redenen dan ook, het liefst in het vrije Westen zouden willen wonen. De migratiestroom gaat maar in één richting: naar het Noorden. Het Westen probeert hen niet in de steek te laten, en wringt zich in alle bochten om daarbij niet racistisch, misogyn, homofoob en krenterig te werk te gaan. Aan de legale binnenkomers geeft ze al tientallen jaren een inclusiviteits- en diversiteitsplatform. En aan de recente legalen en illegalen een opvang, hoe krakkemikkig die op dit ogenblik ook is. 

Inmiddels laat deze Israël/Hamas-oorlog haarfijn zien wat er komt bovendrijven als men migranten ontvangt met niet westerse waarden, normen en deugden: het Westen wordt van buitenaf maar vooral van binnenuit tot op straat bedreigd, met (woke)aanvallen op zijn geschiedenis, zijn democratische principes, zijn wetten en instituten. Dezelfde geschiedenis, etc. die diezelfde migranten uit hun ellendig bestaan probeert te halen. En er is maar een kleine activistische minderheid voor nodig om de moeizaam verworven Westerse cultuur en de Westerse meerderheidsbevolking in korte tijd onderuit te halen. Tenminste, als het Westen geen grens trekt bij zijn tolerantie voor niet Westerse andersdenkenden. Maar hoe trek je zo’n grens? Douglas Murray* (Engels journalist) schreef daarover in zijn bestseller ‘The War on the West/De aanval op het Westen’). Zijn antwoord is complex maar het behelst in ieder geval niet de optie: ‘als u mijn verleden, mijn cultuur, mijn voorouders, wat mijn samenleving heeft voortgebracht niet respecteert, waarom zou ik dan de uwe respecteren?’ 

Waar komt die auto-imuunziekte, die cultuurmasochistische westerse houding vandaan? Ook daar wijst Murray op, en vele andere cultuurcritici met hem. Hij stuit daarbij op een oud filosofisch probleem dat nog het beste werd beschreven door Nietzsche, wellicht de grootste cultuurcriticus. Het is – de filosofie van het ressentiment-, van de wrok en de wraak die de verklaring biedt waarom mensen (Christenen in zijn geval) tot onnoemelijke wreedheden in staat zijn. En in de actuele postmoderne filosofie zijn het de zgn. deconstructivisten die elke waarde (vrijheid, rechtvaardigheid, gelijkheid, waarheid, etc.) van zijn betekenis ontdoen en platreduceert tot slechts ‘een menselijk construct’. Vervolgens worden met deze ‘deconstructie’ alle menselijke verhoudingen teruggebracht tot slechts één dimensie: alles draait om macht. En wie heeft dan volgens hen de kwalijke macht in het Westen in handen? Het antwoord is steeds hetzelfde: de witte, zelfgeprivilegieerde, patriarchale, koloniale, racistische en seksistische man. En wel met alles wat hij heeft voortgebracht: zijn wetenschap, zijn kunst, zijn onderwijs, economie, sport, rechtspraak, politieke stelsel, etc. plus al zijn machtsinstituten die dat alles ondersteunen. Die samenleving moet dus worden afgebroken en daar is heel wat ressentiment voor nodig. Dat is de kern van de cultuuroorlog die vooral binnen de VS gaande is en inmiddels al overgewaaid is naar Europa. En de media doen er volop aan mee want polarisatie, emotie, en risicoloze deugjournalistiek is hun verdienmodel!

U begrijpt dat ik achter Israël sta (maar beslist niet achter Netanyahu en de ultra-orthodoxen) want het zou naïef zijn om niet verder te kijken dan de afschuwelijke oorlogshandelingen zelf. Er is veel meer aan de hand. Israël is de enige Westers ingerichte democratie zuidelijk van Europa en verdient het alleen al daarom verdedigd te worden. Een aanval op Israël (evenals de aanval op de Oekraïne) is een aanval op de Westerse verworvenheden en manier van leven. Israël zelf, met al zijn tekortkomingen en zwakheden, kan zich met enige Westerse steun nog wel verdedigen tegen Hamas, Hezbollah, Iran, Libanon, Syrië, etc. Maar tegen het ressentiment van kleine extreme minderheden binnen het Westen is het moeilijk vechten. Minderheden die de Westerlingen een vals schuldgevoel en zelfhaat aanpraten. De Westerse wereld worstelt om zich in zijn eigen interne cultuuroorlog rechtop te houden, tegen de wrok-, wraak- en haatgevoelens van de cultuurjaloersen, de elite- en identiteitswokies, en tegen de liberale, milde Moslims die als free riders op het antisemitistische sentiment meeliften en zich niet openlijk en loyaal verzetten tegen Moslimextremisme. Tegen het ressentiment van al diegenen, blank en gekleurd, die hun eigen persoonlijke ongenoegen, hun onkunde en onwetendheid, hun onmacht, mislukking en wanprestatie collectief projecteren op het Westen. Opvallend: zij gaan niet of nauwelijks de straat op om heftig en voortdurend te protesteren tegen het Zuiden (bloederige Afrikaanse dictators) of het Oosten (Russische, Chinese en Arabische autocraten), tegen Assad in Syrië en Saudie-Arabië in  Jemen (honderdduizenden islamitische burgeroorlogsdoden) en tegen Pakistan (twee miljoen gedeporteerden naar Afghanistan), want in hun vlees kunnen ze geen haak slaan. Nee, dichtbij, waar hun valse slachtofferwoede wel gebotvierd kan worden, op Universiteiten, overheden, instituten, etc. Want ‘het Westen was en is verdorven en moet afgebroken worden alvorens we aan een betere wereld kunnen bouwen’. En ondertussen maken zij wel volop gebruik van alle vrijheden, rechten en verworvenheden van het Westen. 

Nee, er is veel meer aan de hand achter deze oorlog, ze maakt deel uit van een heel andere (cultuur)oorlog, die, als ze uit de hand loopt, op de langere duur wel eens veel meer slachtoffers kan opleveren. 

En wat de actuele realiteit** van deze oorlog betreft, bedenk wel: wilt u wel vreedzaam meelopen in een pro-Palestijnse demonstratie waarin om u heen Hamasleuzen geschreeuwd worden zoals: ‘From the River to the Sea, One Solution is Revolution, Gaza is genocide, Joden aan het gas’?Waarom wel protesteren tegen Israël maar niet tegen de doodscultus van Hamas***, en tegen al die landen die Hamas politiek, financieel of militair steunen: Quatar, Iran, Syrië, Libanon, Maleisië, Turkije, Jemen, Pakistan, e.a.?

Murray’s boek gaat over deze dieperliggende kwesties. Het is zeer de moeite waard, althans voor hen die aanvoelen dat er meer aan de hand is, dat er een ongekende ‘Aanval op het Westen’ gaande is. 

Chris Koopmans, 11 nov’ 2023.

* Douglas Murray, ‘The War on the West’, HarperCollins Publishers, 2022. 

Ook in het Nederlands te verkrijgen: ‘De aanval op het Westen’, 2023.

Veel interviews met Murray staan op uTube.

** 19 nov, 2023. Bij de pro-Palestijnse protestmars in Rotterdam werd opgeroepen om haven, vliegtuigen en wegen te blokkeren, om de protesten onverminderd door te laten gaan. Mc Donalds sloot tijdelijk zijn deuren, de Markthal ging eerder dicht, de organisatoren betrokken leden van Samoudin (Hamas gelinkte beweging) bij de protestorganisatie, en Aboutaleb zag geen reden om in te grijpen. Hoe een relatief kleine activistische groep de samenleving probeert te ontwrichten. Vooral Frankrijk, Duitsland en het VK hebben nog een groter probleem.

*** 20 nov, 2023. Mosab Hassan Yousef, de zoon van de medeoprichter van de Hamas, sprak in september 2017 voor de UN over het lot van de kinderen in de Gaza, en over zijn eigen ‘Hamas opvoeding’, met martelingen, mishandelingen, gevangenneming, hersenspoeling. Tenslotte, van de weeromstuit, werkte hij tien jaar voor de Israëlische counter-terrorisme afdeling van Shin Bet. (Zie uTube) N.a.v. de recente Israel/Hamas oorlog werd hij verschillende malen geïnterviewd en herhaalde hij opnieuw zijn waarschuwende boodschap aan het Westen.

Zijn boodschap komt er op neer dat het bespelen van de publieke opinie in het Westen door niet westerse statelijke en niet statelijke actoren, wellicht het effectiefste wapen is dat nu wordt uitgespeeld. Vooral effectief voor actoren die een asymmetrische of hybride oorlog voeren zoals nu in het Midden Oosten en Afrika. 

En je zou hier aan toe kunnen voegen: hetzelfde geldt voor het bespelen van de publieke opinie binnen het Westen door de wokebeweging die de canceling van de westerse geest voor ogen heeft in hun ‘The War on the West’.

Wat we gemeen hebben, een filosofie van de meenten.

Thijs Lijster

Datum: 12 december

Plaats: Looxmagracht 20 in Sneek

Entree: 9,75

Aanmelden en reserveren

De economische, ecologische en gezondheidscrises van de afgelopen decennia hebben duidelijk gemaakt dat het neoliberalisme een fundamenteel onhoudbaar systeem is en het mensbeeld van de autonome homo economicus is iets waar steeds minder mensen zich in lijken te herkennen. Maar is er een alternatief? 

In zijn lezing zal Thijs Lijster kijken naar de ‘meenten’ (commons), een concept waar de laatste jaren veel aandacht voor is in de politieke filosofie en economie, en dat refereert aan een goed of bron dat niemands bezit is maar waar iedereen gebruik van kan maken. Hij zal betogen dat de meent (of ‘het gemeen’) niet alleen fungeert als alternatief naast het klassieke onderscheid tussen het publieke en het private, maar dat het bovendien een alternatief mens- en wereldbeeld veronderstelt, dat ons een uitweg kan bieden uit de crisis van het neoliberalisme.

Thijs Lijster is als universitair docent kunst- en cultuurfilosofie verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen en de Universiteit Antwerpen. Zijn boeken De grote vlucht inwaarts (2016) en Kijken, proeven, denken (2019) en Wat we gemeen hebben (2022) werden genomineerd voor de Socrates wisselbeker, de eerste bekroond met de KANTL Essayprijs 2018. In de reeks Nieuw Licht publiceerde hij het pamflet Verenigt U! Arbeid in de 21e eeuw. In december 2023 verschijnt zijn boek Frankfurter Schule in de reeks Elementaire Deeltjes.

Het gebaar van Soetendorp

Maatschappelijke betrokkenheid kan ons splijten. De ene dag wil ik opkomen voor mijn niet onderhandelbare principes. De andere dag wil ik intens de dialoog blijven voeren. Wat is belangrijker? Opkomen voor klimaat, recht en vrede of de inspanning om elkaar niet kwijt te raken in dit proces? Wie de straat op gaat voor een helder standpunt over bv geweld en onrecht in Gaza wil even geen subtiliteit, even niet de nuance van de dialoog. Maar wie een echt gesprek aangaat over iets wat je raakt, voelt dat waarachtig luisteren een soort ‘verliezen’ is. Je hebt ‘alleen maar’ een standpunt, het punt waar jij staat dus. Het perspectief van de ander geeft meer zicht.  

Er ging een golf van emotie door me heen toen ik zag hoe rabbijn Abraham Soetendorp bij het programma Buitenhof over de tafel heen de hand reikte aan imam Shamier Madhar. Een symbool natuurlijk, ze kennen elkaar al goed, maar hoe krachtig kunnen symbolen werken! Demonstratief werd er menselijkheid en warmte getoond in een tijd die ons uit elkaar drijft. 

Een goed gesprek voor de camera’s is bijna onmogelijk. Bewustzijn van de camera brengt onechtheid in het gesprek. Allerlei strategieën gaan het gesprek overheersen. Het resultaat zien we dagelijks: gesprekspartners met een ingehouden en gepolijste agressie. De meest gevonden oplossing is dat er beleefd maar onverschillig standpunten worden uitgewisseld. Tenenkrommend. Een echte dialoog zegt: ik erken jou en jouw gevoelens in jouw standpunt en ik ben bereid het principe van welwillendheid hierop toe te passen. Dat wil zeggen, ik breng empathie op voor jouw keuzes. Ik verdraag de pijn van het verschil tussen onze standpunten. Als je dit niet kunt, begin er niet aan en vermijd het woord dialoog dan ook.  

Geweld begint ergens aan tafels waar de ander niet meer erkend wordt, de pijn niet gezien wordt. Het ‘dialoogkrediet’ raakt snel op in onze samenleving. Ik word er moedeloos van. Ondanks de jarenlange aandacht voor diversiteit, tolerantie, dialogisch werken lijkt één crisis wel weer alles van tafel te vegen. Geweldsdenken slokt je op. Als de grens eenmaal gepasseerd is, wordt de cirkel van wraak en vergelding alleen maar in stand gehouden. Communicatieve analfabeten die op machtsposities komen… ik vind het huiveringwekkend.

De auteur Charles Eisenstein zegt in een artikel over deze hectische tijd (‘the field of peace’):

The traditional solution of victory over evil by force is not possible. We face the necessity of another kind of solution, a new and unfamiliair story line.’ 

Die ‘unfamiliair story line’ lijkt verder weg dan ooit. Het blinde geloof in geweld en de oplevende haat is de machteloze gewoonte om maar op één manier ons verdriet te wreken, op één manier onze pijn te verlichten, terwijl de ‘victory over evil’ nooit behaald wordt.  Uiteindelijk begint die dialoog in onszelf.

Bij het gebaar van Soetendorp moest ik denken aan de inburgering voor ‘Geestelijke Bedienaren’ die we verzorgden bij Kontakt der Kontinenten in de jaren negentig. Ik herinner mij de mooie wandelgangen daar. Op een dag staan een imam, een orthodoxe rabbijn en een kleine breed glimlachende Boeddhistische monnik met elkaar te praten. Trots dragen ze hun ceremoniële kledij die avond. De imam en de rabbijn praten over hun ‘gemeenschappelijke Abraham’ maar hun nieuwe taal is nog zo gebrekkig en frustrerend. Ze komen er niet helemaal uit en plotseling grijpt de imam de rabbijn beet en drukt hem tegen zijn borst. De monnik klapt enthousiast in zijn handen. Gearmd met zijn drieën lopen ze naar de theetafel. 

Rien van der Zeijden

Zin en onzin van een digitale detox

Datum: 14 november 2023 om 20.00 uur

Plaats: Looxmagracht 20 in Sneek

Entree: 9,75

Aanmelden en reserveren

Voor iedereen met een smartphone…

‘Ik besef nu pas hoe verdoofd ik altijd ben,’ verklaarde een van de deelnemers aan een experiment dat filosoof Hans Schnitzler sinds 2016 met zijn studenten doet: een digitale detox van een week. Inmiddels is de gemiddelde schermtijd, mede onder invloed van de coronacrisis, steeds verder gestegen, nemen de zorgen over de verslavende werking van een app als TikTok toe en woedt er een discussie over een landelijk smartphoneverbod op scholen.  
Zijn we inderdaad allemaal in smartphonezombies aan het veranderen? En als dat zo is, wat betekent dat dan precies? Worden we ongevoeliger, zijn we verslaafd, hebben we minder aandacht voor elkaar? Staat de smartphone eigenlijk nog wel ten dienste van ons, of staan wij ten dienste van de smartphone?  
Voor zijn lezing en zijn boek Digitale Detox sprak Schnitzler met twintigers over hun detoxervaring. Hun getuigenissen roepen fundamentele en ongemakkelijke vragen op over onze verhouding tot de schermwereld. Schnitzler neemt deze verhouding op filosofische wijze kritisch onder de loep.

Hans Schnitzler (1968) is filosoof en publicist. Hij is columnist voor journalistiek platform Follow the Money , medegrondlegger van de Bildung Academie, en hij publiceert essays en opiniestukken in NRC Handelsblad , Trouw , De Groene Amsterdammer en De Morgen 

Pijnlijke contacten

Datum: 10 oktober 2023 om 20.00 uur

Plaats: Looxmagracht 20 in Sneek

Entree: 9,75

Reserveren is nodig. Klik hier.

Universitair docent en filosoof Ronald Hunneman biedt meer dan een lezing. Hij vermaakt, boeit en houdt ons bij de les met zijn vaak cabareteske benadering. Er zijn al genoeg saaie lezingen, is zijn stelling. Hij gebruikt zijn filosofische benadering op een breed terrein. 

In ‘pijnlijke contacten’ wordt duidelijk hoe vanzelfsprekend wij uitgaan van sociale behendigheid in het omgaan met elkaar. Maar hoe beleven sociaal slechtziende mensen onze communicatietechnieken, of dit nu om leerlingen, jongeren, collega’s of familie gaat? Deze lezing is bedoeld om geïnteresseerden gevoelig te maken voor de problemen van mensen met een beperkt sociaal gezichtsveld. Daarnaast wordt een heldere methode aangereikt om de wereld vanuit dit beperkte perspectief te bekijken. Daarbij zal blijken dat normale communicatietechnieken lang niet altijd kunnen worden toegepast, en zelfs kunnen hinderen. Op basis hiervan kan begeleiding van leerlingen, ouders of cliënten aangepast en verscherpt worden, want juist bij sociale slechtziendheid is maatwerk geboden.