Column 4: Over “Ken Uzelf”

Over ‘Ken Uzelf’

Inzicht in je leven begint bij kennis over jezelf.  ‘Ken Uzelf’ prijkte boven de tempel van Apollo, de plek waar de oude Grieken het Orakel van Delphi raadpleegden. Socrates gebruikte deze kernspreuk. Niet zozeer om het  onbewuste tot klaarheid te brengen. De oorspronkelijke betekenis is namelijk: je moet je plaats kennen.

De kernspreuk heeft alles te maken met de juiste maat houden in de kosmische orde en je  onthouden van hybris, zijnde de oervorm van het gebrek aan wijsheid, ijdelheid en  mateloosheid. Talrijke voorbeelden van hybris zijn opgenomen in mythische verhalen. Op stichtelijke wijze gaat het over ons als  stervelingen die zich aan hybris schuldigmaken. De grondslag is het verschil tussen mens en dier. Elk diersoort heeft kwaliteiten en eigenschappen die haar in staat stellen te overleven. Bij dieren is hybris per definitie uitgesloten want ze worden met harde hand geleid door hun instinct, dat geen enkele ruimte laat om van de eigen, natuurlijke plaats af te komen.

Mensen daarentegen bezitten een zekere vrijheid. Zij hebben het vermogen om hun natuurlijke plaats ver te overschrijden en daardoor zijn zij tot ernstige vormen van hybris in staat.In vergelijking met een dier zit de mens  niet in een ‘instinctieve’ rol  opgesloten en kan hij daardoor bij uitstek te ver gaan. Te ver, dat wil zeggen hij kan als het ware ‘de goden uitdagen’ en in extreme zin de gehele wereld bedreigen. De mens is het enige levende wezen dat vindingrijk is en daardoor in staat om tegen de natuur, inclusief zichzelf,  in verzet te komen. Daarom loopt de Griekse mythologie over van verhalen die vertellen over ellendige straffen voor stervelingen die het lef hebben om de regels van wijsheid,die goden hen leerden,in twijfel te trekken.